Nhan Dan

Van hoa - Khoa hoc - Xa hoi

Thêi sù

§êi sèng chÝnh trÞ

Kinh tÕ - X· héi


   
LÞch sö ViÖt Nam

Khëi nghÜa Lam S¬n
(1418 - 1425)

Thêi kú ë miÒn T©y Thanh Hãa

Lª Lîi dùng cê khëi nghÜa

   C¸c cuéc khëi nghÜa cña TrÇn Ngçi, TrÇn Quý Kho¸ng bÞ thÊt b¹i, nh­ng cuéc ®Êu tranh bÊt khuÊt cña nh©n d©n ta vÉn duy tr× vµ ngµy cµng d©ng cao. Tiªu biÓu nhÊt lµ khëi nghÜa Lam S¬n do Lª Lîi l·nh ®¹o.

   Lam S¬n nay thuéc huyÖn Thä Xu©n, tØnh Thanh Hãa, lµ c¨n cø ®Çu tiªn cña cuéc khëi nghÜa, lµ quª h­¬ng cña anh hïng d©n téc Lª Lîi. Lam S¬n n»m bªn t¶ ng¹n s«ng Chu, lµ kho¶ng nèi gi÷a ®ång b»ng vµ miÒn nói, lµ n¬i giao tiÕp cña c¸c d©n téc anh em: ViÖt, M­êng, Th¸i. M¶nh ®Êt nµy cã nh©n d©n dòng c¶m vµ ®oµn kÕt, cã ®Þa thÕ hiÓm trë mµ chÝnh quyÒn ®Þch l¹i non yÕu, lµ vïng ®Êt thuËn lîi cho phong trµo næi dËy chèng Minh.

   Lª Lîi lµ ng­êi yªu n­íc, th«ng minh, hµo hiÖp vµ cã uy tÝn lín. ¤ng rÊt ®au lßng tr­íc c¶nh n­íc mÊt, nh©n d©n lÇm than c¬ cùc, quyÕt chÝ khëi nghÜa cøu n­íc, cøu d©n. Qu©n Minh nhiÒu lÇn lÊy chøc t­íc mua chuéc, lÊy tiÒn cña dô dç nh­ng tÊt c¶ c¸c m­u kÕ gian x¶o cña chóng ®Òu bÞ thÊt b¹i. ¤ng th­êng nãi: "KÎ tr­îng phu ë ®êi nªn cøu n¹n lín, lËp c«ng to, ®Ó tiÕng th¬m mu«n ®êi, chø ®©u l¹i chÞu bo bo lµm ®Çy tí cho ng­êi". ¤ng tuyªn bè: "Ta dÊy qu©n ®¸nh giÆc kh«ng ph¶i v× tham phó quý, mµ v× muèn cho ngh×n ®êi sau biÕt r»ng ta kh«ng chÞu thÇn phôc qu©n giÆc tµn ng­îc". Lª Lîi d· dèc hÕt tµi s¶n chiªu tËp nghÜa sÜ, x©y dùng lùc l­îng.

   Nghe tin Lª Lîi dùng cê tô nghÜa ë Lam S¬n, hµo kiÖt kh¾p n¬i t×m ®Õn ngµy cµng ®«ng. §Çu n¨m 1416, bé chØ huy ®Çu tiªn ®­îc thµnh lËp gåm 19 ng­êi do Lª Lîi ®øng ®Çu lµm lÔ thÒ ë Lòng Nhai, nguyÖn cïng sèng chÕt cã nhau, quyÕt ®¸nh giÆc cøu n­íc.

   NguyÔn Tr·i lµ mét trong nh÷ng ng­êi ®Õn Lam S¬n sím nhÊt.

   NguyÔn Tr·i häc réng, tµi cao, cã lßng yªu n­íc, th­¬ng d©n hÕt mùc. Sau khi cuéc kh¸ng chiÕn cña nhµ Hå bÞ thÊt b¹i, «ng bÞ giam gi÷ ë thµnh §«ng Quan. Qu©n Minh t×m hÕt c¸ch mua chuéc. Nî n­íc, thï nhµ nung nÊu t©m t­, nh­ng «ng vÉn nhÉn nhôc chÞu ®ùng ®Ó che m¾t qu©n thï vµ chê thêi c¬.

   Mïa xu©n n¨m 1418 (mång 2 tÕt ©m lÞch), Lª Lîi dùng cê khëi nghÜa ë Lam S¬n, tù x­ng lµ B×nh §Þnh V­¬ng råi truyÒn hÞch ®i kh¾p n¬i kªu gäi nh©n d©n ®øng lªn hîp søc giÕt giÆc.

Nh÷ng n¨m ®Çu ho¹t ®éng

   Lùc l­îng ban ®Çu cña nghÜa qu©n kh«ng qu¸ 2.000 ng­êi, l­¬ng thùc, vò khÝ rÊt thiÕu thèn. NghÜa qu©n ®· bÊt chÊp khã kh¨n gian khæ, dùa vµo ®Þa thÕ hiÓm trë cña nói rõng Thanh Hãa, quyÕt ®­¬ng ®Çu víi qu©n x©m l­îc ®«ng gÊp béi.

"Dùng gËy lµm cê, d©n chóng bèn ph­¬ng tô häp. Hßa r­îu cïng uèng, binh sÜ mét d¹ cha con".

(B×nh Ng« ®¹i c¸o)

   Míi chØ m­êi ngµy sau khi dùng cê khëi nghÜa, nghÜa qu©n ®· ®¸nh trËn ®Çu víi giÆc vµ th¾ng lîi, tiªu diÖt hµng ngh×n tªn, thu nhiÒu vò khÝ. Ba ngµy sau, giÆc tíi ®¸nh óp, nghÜa qu©n ph¶i rót lªn nói ChÝ Linh. L­¬ng thùc c¹n kiÖt, nghÜa qu©n ph¶i ¨n m¨ng tre, rÔ cñ thay c¬m; chÞu ®ùng mäi thö th¸ch gian khæ trong nh÷ng ngµy th¸ng ë nói nµy.

   GiÆc thÊy thÕ cµng xiÕt chÆt vßng v©y, cè t×m chñ t­íng Lª Lîi. Tr­íc t×nh thÕ hÕt søc nguy hiÓm, Lª Lai liÒn c¶i trang lµm Lª Lîi chØ huy mét ®éi qu©n c¶m tö, x­ng lµ chóa Lam S¬n, x«ng th¼ng vµo vßng v©y cña ®Þch. Qu©n Minh dån hÕt søc h­íng vÒ phÝa Lª Lai. Chóng b¾t ®­îc Lª Lai vµ ®éi qu©n c¶m tö ®em giÕt hÕt. T­ëng ®· giÕt ®­îc Lª Lîi vµ chñ lùc cña nghÜa qu©n, giÆc rót khái ChÝ Linh.

   Sù hy sinh cao c¶ cña Lª Lai cïng ®éi c¶m tö cøu cuéc khëi nghÜa tho¸t nguy, b¶o vÖ ®­îc chñ t­íng, bé chØ huy vµ lùc l­îng chñ yÕu.

   Lª Lai ng­êi d©n téc M­êng, quª ë lµng Dùng Tó nay thuéc x· Kiªn Thä, huyÖn Ngäc LÆc, Thanh Hãa, lµ mét trong 19 ng­êi dù héi thÒ Lòng Nhai ®Çu n¨m 1416. Gia ®×nh Lª Lai cã n¨m ng­êi tham gia khëi nghÜa th× bèn ng­êi hy sinh ë c¸c chiÕn tr­êng. Vua Lª Th¸nh T«ng khen ngîi: "Th¸i Tæ (chØ Lª Lîi) dùng nghiÖp lín, c¶ nhµ rong ruæi, kh¾p ®«ng t©y v× n­íc bá m×nh".

   Hai th¸ng sau khi qu©n giÆc ®· rót, nghÜa qu©n l¹i trë vÒ Lam S¬n, phôc håi lùc l­îng, cñng cè c¨n cø. §­îc nh©n d©n hÕt lßng ñng hé, nghÜa qu©n cã thªm qu©n sè, l­¬ng thùc, l¹i tiÕp tôc x©y dùng thµnh lòy.

   Gi÷a n¨m 1419, qu©n Minh tiÕn c«ng Lam S¬n. NghÜa qu©n l¹i rót lªn nói ChÝ Linh lÇn thø hai.

   §Çu n¨m 1423, qu©n Minh huy ®éng 10 v¹n qu©n më cuéc v©y quÐt lín. NghÜa qu©n l¹i ph¶i rót lªn nói ChÝ Linh lÇn thø ba. Nh÷ng ngµy th¸ng gian khæ, thiÕu c¬m ¸o, ®ãi rÐt cïng cùc l¹i ®Õn víi nghÜa qu©n. Lª Lîi ph¶i cho giÕt c¶ voi, ngùa ®Ó nu«i qu©n.

   Tr­íc t×nh h×nh ®ã, bé chØ huy qu©n ta quyÕt ®Þnh t¹m hßa víi ®Þch "®Ó tr¸nh nh÷ng cuéc bao v©y, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn cñng cè lùc l­îng, tÝch tr÷ l­¬ng thùc, vò khÝ, chiÕn ®Êu l©u dµi". Qu©n Minh thÊy ®¸nh m·i kh«ng th¾ng còng muèn t×m c¸ch mua chuéc, dô dç Lª Lîi vµ bé chØ huy, hßng lµm tan r· ý chÝ chiÕn ®Êu cña nghÜa qu©n nªn còng chÊp nhËn gi¶ng hßa, nghÜa qu©n l¹i trë vÒ c¨n cø Lam S¬n.

  Cuèi n¨m 1424, sau nhiÒu lÇn mua chuéc kh«ng cã kÕt qu¶, qu©n Minh trë mÆt, chuÈn bÞ tiÕn c«ng Lam S¬n.

gi¶i phãng nghÖ an, T©n b×nh, thuËn hãa

TiÕn vµo NghÖ An, x©y dùng c¨n cø míi vµ ph¸t triÓn lùc l­îng

   Thêi kú hßa ho·n chÊm døt. Tr­íc t×nh h×nh míi, NguyÔn ChÝch ®Ò nghÞ t¹m rêi nói rõng Thanh Hãa "chuyÓn qu©n vµo NghÖ An lµ n¬i hiÓm yÕu, ®Êt réng ng­êi ®«ng, råi dùa vµo ®Êt Êy mµ quay ra ®¸nh lÊy §«ng §«". KÕ ho¹ch chuyÓn ®Þa bµn ho¹t ®éng cña NguyÔn ChÝch ®­îc Lª Lîi chÊp nhËn.

   NguyÔn ChÝch vèn lµ n«ng d©n nghÌo, quª ë lµng V¹n Léc (§«ng S¬n, Thanh Hãa) ®· l·nh ®¹o cuéc khëi nghÜa chèng Minh ho¹t ®éng ë c¸c huyÖn miÒn Nam Thanh Hãa vµ B¾c NghÖ An. N¨m 1420, NguyÔn ChÝch ®em toµn qu©n gia nhËp khëi nghÜa Lam S¬n vµ lµ vâ quan cao cÊp trong bé chØ huy.

   NghÜa qu©n tõ Lam S¬n, theo ®­êng nói tiÕn vµo miÒn T©y NghÖ An. TrËn më ®Çu th¾ng lîi, h¹ thµnh Trµ L©n ë th­îng l­u s«ng Lam. NghÜa qu©n tËp trung v©y thµnh hai th¸ng, bøc ®Þch ph¶i ®Çu hµng. Nh©n thÕ m¹nh, qu©n ta theo däc s«ng Lam ®¸nh tan ®Þch ë Kh¶ L­u.

   Sau hai trËn th¾ng vÎ vang, nghÜa qu©n tiÕn xuèng ®ång b»ng. Nh©n d©n kh¾p n¬i h­ëng øng nghÜa qu©n, næi dËy lËt ®æ chÝnh quyÒn ®« hé. ChØ trong mét thêi gian ng¾n, phÇn lín NghÖ An ®­îc gi¶i phãng. §Þch ph¶i rót vµo thµnh cè thñ.

   Lª Lîi xiÕt chÆt vßng v©y thµnh NghÖ An vµ nhiÒu lÇn cho qu©n khiªu khÝch dö ®Þch ra ngoµi thµnnh ®Ó tiªu diÖt. MÆt kh¸c, Lª Lîi ph¸i qu©n ra DiÔn Ch©u (b¾c NghÖ An) mai phôc ®¸nh th¾ng mét trËn lín.

   Thõa th¾ng, nghÜa qu©n tiÕn th¼ng ra Thanh Hãa. Nh©n d©n ®Þa ph­¬ng n« nøc tham gia qu©n ngò, ®ãng gãp l­¬ng thùc, vò khÝ. Trong vßng kh«ng ®Çy mét th¸ng c¶ vïng DiÔn Ch©u, Thanh Hãa ®­îc gi¶i phãng. §Þch rót vµo thµnh DiÔn Ch©u, T©y §« cè thñ.

Gi¶i phãng T©n B×nh, ThuËn Hãa cuèi n¨m 1425

   Theo ®µ chiÕn th¾ng, Lª Lîi l¹i ph¸i ®¹o qu©n thñy do TrÇn Nguyªn H·n chØ huy tõ NghÖ An tiÕn vµo T©n B×nh (Qu¶ng B×nh, b¾c Qu¶ng TrÞ) vµ ThuËn Hãa (Thõa Thiªn - HuÕ). Sau vµi trËn ®¸nh nhá, ®Þch bÞ tan r· nhanh chãng. C¶ vïng réng lín ®­îc hoµn toµn gi¶i phãng. TrÇn Nguyªn H·n l¹i thu nhËn thªm hµng v¹n thanh niªn gia nhËp nghÜa qu©n.

   Nh­ vËy, kho¶ng mét n¨m tõ th¸ng 10 n¨m 1424, rêi c¨n cø Lam S¬n, ®Õn th¸ng 10 n¨m 1425, nghÜa qu©n ®· lµm chñ vïng ®Êt réng lín tõ Thanh Hãa trë vµo. Qu©n Minh côm l¹i trong c¸c thµnh NghÖ An, DiÔn Ch©u, T©y §« nh­ n»m trong mÊy hßn ®¶o ch¬ v¬ gi÷a biÓn c¶.

(TiÕp theo)


Thêi sù  §êi sèng chÝnh trÞ  Kinh tÕ - X· héi  V¨n hãa - Khoa häc - Gi¸o dôc
§Çu trang