T liÖu tham kh¶o Cuéc kh¸ng chiÕn chèng TriÖu Trong cuéc chinh phôc B¸ch ViÖt, qu©n TÇn bÞ tæn thÊt nÆng nÒ vµ bÞ thÊt b¹i ë ¢u L¹c, nhng còng ®· chiÕm ®îc miÒn ®Êt réng lín cña ngêi ViÖt, lËp ra bèn quËn: M©n Trung (ChiÕt Giang, Phóc KiÕn), Nam H¶i (Qu¶ng §«ng), QuÕ L©m (b¾c vµ ®«ng Qu¶ng T©y) vµ Tîng (t©y Qu¶ng T©y vµ nam Quý Ch©u). N¨m 210 tr. CN., TÇn Thñy Hoµng chÕt. Sang ®êi TÇn NhÞ ThÕ, ®Õ chÕ TÇn ®· b¾t ®Çu suy yÕu. Tõ n¨m 209 tr. CN., phong trµo khëi nghÜa cña n«ng d©n Trung Quèc bïng næ vµ nhanh chãng lan réng kh¾p n¬i, tiªu biÓu lµ cuéc khëi nghÜa TrÇn Th¾ng - Ng« Qu¶ng. Bän quý téc cò cña s¸u níc còng lîi dông thêi c¬ næi dËy chèng TÇn. §Õ chÕ TÇn võa míi thµnh lËp, ®· suy sôp, nghiªng ng¶. §ã lµ t×nh tr¹ng mµ Sö ký cña T M· Thiªn viÕt lµ: "KÞp khi TÇn hoµng ®Õ b¨ng th× c¶ thiªn h¹ næi lªn chèng". N¨m 208 tr. CN., nhµ TÇn ph¶i ra lÖnh b·i binh ë ®Êt ViÖt vµ lo cñng cè nh÷ng quËn ®· chiÕm ®îc. Nhµ TÇn ¸p dông chÝnh s¸ch "di d©n khÈn thùc", ®µy nh÷ng ngêi bÞ téi xuèng ®ãng gi÷ vµ cho ë lÉn lén víi ngêi ViÖt nh»m tõng bíc ®ång hãa ngêi ViÖt. Nhµ TÇn còng c¾t ®Æt quan l¹i cai trÞ, thµnh lËp chÝnh quyÒn cÊp quËn vµ cÊp huyÖn, giao cho c¸c vâ tíng n¾m gi÷. Quan óy (chøc vâ quan) quËn Nam H¶i lµ Nh©m Ngao, quan lÖnh huyÖn Long Xuyªn thuéc quËn Nam H¶i lµ TriÖu §µ. Sau khi TÇn Thñy Hoµng chÕt, ®Õ chÕ TÇn bÞ lung lay, bèn quËn míi lËp ë phÝa nam, trªn thùc tÕ, ®· tho¸t khái sù qu¶n lý vµ kiÓm so¸t cña triÒu ®×nh trung ¬ng. §«ng ViÖt vµ M©n ViÖt ë quËn M©n Trung næi dËy chèng TÇn, cè phôc håi níc cò. Nh©m Ngao vµ TriÖu §µ ©m mu c¸t cø ë Nam H¶i. Tríc khi chÕt, Nh©m Ngao cho mêi TriÖu §µ ®Õn Phiªn Ngung (Qu¶ng Ch©u, trÞ së cña quËn Nam H¶i), giao phã toµn bé mu ®å c¸t cø vµ viÕt giÊy cö TriÖu §µ thay m×nh cai qu¶n quËn Nam H¶i. TriÖu §µ vèn ngêi H¸n, quª ë huyÖn Ch©n §Þnh (tØnh Hµ B¾c, Trung Quèc), ®Êt cña níc TriÖu thêi ChiÕn Quèc. §îc sù giao phã cña Nh©m Ngao, TriÖu §µ liÒn chiÕm lÊy quËn Nam H¶i, gi÷ c¸c cöa ¶i vµ chÆn c¸c ®êng giao th«ng tõ b¾c xuèng, diÖt trõ nh÷ng quan l¹i nhµ TÇn cã ý chèng ®èi vµ thay b»ng nh÷ng ngêi th©n cËn, cïng phe c¸nh. ChÝnh quyÒn Phiªn Ngung ®· trë thµnh chÝnh quyÒn c¸t cø cña hä TriÖu. N¨m 206 tr. CN, nhµ TÇn bÞ diÖt. TriÖu §µ lËp tøc ®¸nh chiÕm c¶ quËn QuÕ L©m vµ quËn Tîng, thµnh lËp níc Nam ViÖt vµ tù xng lµ Nam ViÖt Vò V¬ng, ®ãng ®« ë Phiªn Ngung. Níc Nam ViÖt cña nhµ TriÖu chÝnh thøc ra ®êi tõ ®ã. Níc Nam ViÖt lµ Nhµ níc c¸t cø cña mét tËp ®oµn phong kiÕn H¸n téc vèn lµ quan l¹i, tíng t¸ cò cña nhµ TÇn, x©y dùng trªn ®Êt ®ai chiÕm ®o¹t cña ngêi ViÖt vµ tuyÖt ®¹i ®a sè nh©n d©n còng lµ ngêi ViÖt. Tríc ®©y, khi cßn lµ mét viªn quan lÖnh cña nhµ TÇn, TriÖu §µ ®· tõng d©ng sí xin nhµ TÇn ®a 3 v¹n ®µn bµ con g¸i kh«ng chång xuèng ®Ó "may v¸ ¸o quÇn" cho qu©n sÜ, cã ý g©y dùng c¬ së l©u dµi. Nhµ TÇn chØ cÊp ®îc 15.000 ngêi, TriÖu §µ khuyÕn khÝch qu©n sÜ vµ tíng t¸ H¸n lÊy vî ViÖt, thóc ®Èy qu¸ tr×nh H¸n hãa ngêi ViÖt. Sau khi thµnh lËp chÝnh quyÒn c¸t cø, TriÖu §µ thùc hiÖn chÝnh s¸ch mþ d©n ®èi víi ngêi ViÖt, t×m hËu thuÉn trong ®«ng ®¶o c d©n ngêi ViÖt. TriÖu §µ ®Æt tªn níc lµ Nam ViÖt (chø kh«ng ph¶i Nam H¸n nh tËp ®oµn Lu Cung thÕ kû 10 khi vïng Lìng Qu¶ng ®· bÞ H¸n hãa hoµn toµn) coi nh ®· phôc hng níc cò cña ngêi ViÖt. TriÖu §µ tù xng lµ "Man Di ®¹i trëng l·o phu", lÊy vî ViÖt, theo phong tôc tËp qu¸n ViÖt (bói tã, ngåi xæm), chøng tá nh mét thñ lÜnh, mét tï trëng cña ngêi ViÖt. TriÖu §µ ®· sèng 76 n¨m trªn ®Êt ViÖt (tõ n¨m 213 ®Õn 137 tr. CN). Cïng víi TriÖu §µ, c¶ tËp ®oµn quan l¹i, tíng sÜ ngêi H¸n n¾m gi÷ chÝnh quyÒn Nam ViÖt, ®Òu chung sèng víi ngêi ViÖt, lÊy vî ViÖt vµ theo tôc ViÖt. Nh÷ng thñ ®o¹n cai trÞ ®ã cïng víi nh÷ng hµnh ®éng chèng TÇn, chèng H¸n - tÊt nhiªn chØ v× môc ®Ých c¸t cø, xng b¸ mét vïng - cña TriÖu §µ vµ qu¸ tr×nh H¸n hãa theo lèi dung hãa v¨n hãa H¸n - ViÖt nh vËy, ®· lµm cho ngêi ViÖt kh«ng dÔ g× nhËn ra ®îc bé mÆt c¸t cø, x©m lîc vµ ®ång hãa cña nhµ TriÖu. Vµ còng chÝnh c¸i thùc tÕ Nam ViÖt phøc t¹p ®ã ®· lµm cho nhiÒu nhµ viÕt sö cña ta thêi phong kiÕn ngé nhËn, coi nhµ TriÖu nh mét triÒu ®¹i chÝnh thèng cña níc ta vµ viÕt thµnh mét "kû nhµ TriÖu" trong chÝnh sö. Tõ thÕ kû 18, quan ®iÓm sai lÇm ®ã ®· bÞ nhµ sö häc Ng« Th× SÜ phª ph¸n vµ c¶i chÝnh trong s¸ch ViÖt sö tiªu ¸n (1). Níc Nam ViÖt cña nhµ TriÖu thµnh lËp trªn ba quËn cùc nam cña ®Õ chÕ TÇn, hoµn toµn ph©n biÖt víi níc ¢u L¹c díi triÒu An D¬ng V¬ng. ChÝnh TriÖu §µ, trong bøc th t¹ téi víi H¸n V¨n §Õ còng ghi nhËn, ¢u L¹c lµ mét níc riªng ë phÝa t©y (®óng ra lµ t©y - nam) cña níc Nam ViÖt: "Trong kho¶ng Man Di, M©n ViÖt ë phÝa ®«ng chØ cã mÊy ngh×n ngêi mµ còng xng v¬ng, ¢u L¹c ë phÝa t©y lµ níc cëi trÇn mµ còng xng v¬ng" (Sö ký, q.113). TriÖu §µ ®· lîi dông sù sôp ®æ cña ®Õ chÕ TÇn ®Ó thùc hiÖn mu ®å c¸t cø vµ lîi dông t×nh tr¹ng lén xén cña nhµ H¸n khi míi thµnh lËp ®Ó cñng cè vµ ph¸t triÓn chÝnh quyÒn c¸t cø. Níc Nam ViÖt chiÕm lÜnh ®Þa bµn lu vùc T©y Giang, lµ mét vïng kinh tÕ trï phó, giao th«ng thuËn lîi. Theo thèng kª cña chÝnh quyÒn T©y H¸n sau nµy (kho¶ng ®Çu c«ng nguyªn) th× d©n sè cña quËn Nam H¶i, Hîp Phè, UÊt L©m, Th¬ng Ng«, tøc ®Êt Nam ViÖt cò, lµ 71.806 hé, 390.555 nh©n khÈu (2). Níc Nam ViÖt, qua T©y Giang, phÝa trªn giao lu víi §iÒn (V©n Nam), D¹ Lang (Quý Ch©u), Ba Thôc (Tø Xuyªn); phÝa díi th«ng ra biÓn vµ giao lu víi c¸c níc Nam H¶i, phÝa b¾c qua kªnh Hng An th«ng víi lu vùc Trêng Giang Phiªn Ngung (Qu¶ng Ch©u) lµ mét th¬ng c¶ng giµu cã, gi÷ vai trß quan träng bËc nhÊt cña c¶ miÒn ®«ng - nam Trung Quèc. TriÖu §µ ®· tËn dông tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®ã nh»m x©y dùng Nam ViÖt thµnh mét níc m¹nh ë ph¬ng Nam cã ®ñ c¬ së c¸t cø l©u dµi, cã ®ñ lùc lîng ®Ó ®¬ng ®Çu víi triÒu H¸n ®· thµnh lËp ë trung nguyªn vµ ®Ó bµnh tríng ra xung quanh. Buæi ®Çu, nhµ H¸n ph¶i chÊp nhËn chÝnh quyÒn c¸t cø cña TriÖu §µ. N¨m 196 tr. CN, H¸n Cao §Õ sai sø gi¶ lµ Lôc Gi¶ xuèng Nam ViÖt, phong TriÖu §µ lµm Nam ViÖt V¬ng, cho phÐp th«ng sø gi¶ vµ giao th«ng bu«n b¸n s¶n vËt víi Trung Quèc. TriÖu §µ thÇn phôc nhµ H¸n trªn danh nghÜa, nhng vÉn hoµn toµn n¾m thùc quyÒn vµ ra søc cñng cè lùc lîng c¸t cø ë Nam ViÖt. §Õn thêi Cao HËu (187 - 180 tr. CN), nhµ H¸n ra lÖnh cÊm b¸n ®å s¾t vµ sóc vËt (nÕu cã b¸n th× chØ ®îc b¸n con ®ùc, kh«ng ®îc b¸n con c¸i) cho Nam ViÖt ®Ó uy hiÕp vµ lµm suy yÕu kinh tÕ Nam ViÖt. N¨m 183 tr.CN, TriÖu §µ liÒn tù xng lµ Nam ViÖt Vò §Õ, lËp thµnh mét níc riªng, kh«ng chÞu thÇn phôc nhµ H¸n vµ ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng bµnh tríng l·nh thæ. §©y lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cao nhÊt trong mu ®å c¸t cø vµ bµnh tríng cña Nam ViÖt. N¨m 181 tr.CN, cho r»ng "Trêng Sa v¬ng muèn dùa vµo Trung Quèc ®Ó ®¸nh diÖt Nam ViÖt" (Sö ký, q.113), TriÖu §µ ph¸t binh vît qua Ngò LÜnh, ®¸nh ph¸ c¸c Êp bªn c¹nh cña Trêng Sa (Hå Nam), ®¸nh b¹i mÊy huyÖn råi rót qu©n vÒ. Nhng híng bµnh tríng chñ yÕu cña nhµ TriÖu lµ níc ¢u L¹c giµu cã ë ph¬ng nam. Theo sö s¸ch vµ truyÒn thuyÕt d©n gian cña ta, TriÖu §µ ®· nhiÒu lÇn ®em qu©n x©m lîc níc ¢u L¹c. Qu©n x©m lîc nhµ TriÖu ®· tiÕn ®Õn vïng Tiªn Du (Tiªn S¬n, B¾c Ninh), nói Vò Ninh (nói Tr©u, QuÕ Vâ, B¾c Ninh), s«ng B×nh Giang (sö cò chó thÝch lµ s«ng Thiªn §øc tøc s«ng §uèng), nhng cã lÏ s«ng NguyÖt §øc tøc s«ng CÇu ®æ vµo Lôc §Çu Giang). Lùc lîng quèc phßng cña níc ¢u L¹c lóc bÊy giê kh¸ hïng cêng. Theo ViÖt sö lîc, An D¬ng V¬ng "d¹y ®îc mét v¹n qu©n lÝnh", l¹i cã "ná thÇn", mçi lÇn "b¾n ®îc mêi ph¸t tªn". Th tÞch cæ cña Trung Quèc còng x¸c nhËn tµi dïng ná næi tiÕng cña qu©n ®éi ¢u L¹c vµ ghi chÐp theo lèi phãng ®¹i cña huyÒn tho¹i d©n gian: "Mçi ph¸t giÕt ®îc ba tr¨m ngêi" (Giao Ch©u ngo¹i vùc ký), "b¾n mét ph¸t giÕt chÕt qu©n (Nam) ViÖt hµng v¹n ngêi, b¾n ba ph¸t giÕt ®Õn 3 v¹n ngêi" (Nam ViÖt chÝ), "mçi ph¸t tªn ®ång xuyªn qua h¬n chôc ngêi" (ViÖt kiÖu th). Hµng v¹n mòi tªn ®ång ph¸t hiÖn ®îc ë Cæ Loa cho thÊy c¸i cèt lâi lÞch sö, c¸i nÒn t¶ng thùc tÕ cña huyÒn tho¹i ná thÇn. Níc ¢u L¹c cã qu©n ®«ng, vò khÝ tèt, l¹i cã thµnh Cæ Loa kiªn cè. Díi sù l·nh ®¹o cña An D¬ng V¬ng vµ nh÷ng tíng so¸i tµi ba nh Cao Lç, qu©n d©n ¢u L¹c ®· nhiÒu lÇn ®¸nh b¹i vµ ®¸nh lui qu©n x©m lîc TriÖu §µ. ChiÕn trêng chÝnh lµ vïng ®åi nói Tiªn Du vµ nói Vò Ninh (nói Tr©u). Sau nhiÒu lÇn tÊn c«ng thÊt b¹i, TriÖu §µ biÕt kh«ng thÓ chinh phôc níc ¢u L¹c b»ng vò lùc. H¾n thay ®æi thñ ®o¹n x©m lîc, thùc hiÖn nhiÒu mu m« quû quyÖt. Sö ký cña T M· Thiªn chÐp: "Cao HËu chÕt, tøc b¹i binh. §µ nh©n thÕ lÊy binh lùc uy hiÕp biªn c¶nh, lÊy cña c¶i ®ót lãt, khiÕn M©n ViÖt vµ T©y ¢u L¹c thÇn phôc" (q.113). Giao Ch©u ngo¹i vùc ký chÐp: "Nam ViÖt V¬ng biÕt lµ kh«ng thÓ ®¸nh næi, ph¶i lui qu©n ®ãng ë Vò Nghi... ViÖt V¬ng sai th¸i tö tªn lµ Thñy hµng phôc An D¬ng V¬ng, xng th©n ®Ó thê. An D¬ng V¬ng kh«ng biÕt Th«ng (tøc Cao Th«ng hay Cao Lç) lµ ngêi thÇn, ®èi ®·i v« ®¹o. Th«ng bÌn bá ®i vµ nãi víi vua r»ng: gi÷ ®îc ná nµy th× lµm vua thiªn h¹, kh«ng gi÷ ®îc ná nµy th× mÊt thiªn h¹. Th«ng bá ®i An D¬ng V¬ng cã con g¸i lµ Mþ Ch©u, thÊy Thñy lµ ngêi ®oan chÝnh, cïng Thñy giao th«ng víi nhau. Thñy hái Ch©u cho xem c¸i ná cña cha. Thñy thÊy ná bÌn trém ca gÉy ná, råi trèn vÒ b¸o víi ViÖt V¬ng. ViÖt V¬ng tiÕn binh ®¸nh. An D¬ng V¬ng ®em ná ra b¾n. Ná gÉy nªn bÞ thua. An D¬ng V¬ng xuèng thuyÒn ch¹y ra biÓn" (dÉn trong Thñy kinh chó). ViÖt kiÖu th cña Lý V¨n Phîng (thÕ kû 16) còng chÐp t¬ng tù, nhng tªn Mþ Ch©u chÐp thµnh Lan Ch©u: "Vua Man (chØ An D¬ng V¬ng) cã con g¸i lµ Lan Ch©u xinh ®Ñp, l¹i giái nghÒ lµm ná. TriÖu §µ sai con sang ë rÓ, kh«ng ®Çy ba n¨m, häc ®îc phÐp chÕ ná vµ ph¸ ná. BÌn khiÕn ®i ®¸nh, b¾t ®îc vua Man ®em vÒ". Nh÷ng mu m« cña TriÖu §µ còng ®îc ghi chÐp trong chÝnh sö cña ta vµ ®îc ph¶n ¸nh trong truyÒn thuyÕt Mþ Ch©u - Träng Thñy lu truyÒn phæ biÕn trong nh©n d©n. G¹n läc nh÷ng lîng th«ng tin chøa ®ùng trong c¸c t liÖu th tÞch cæ vµ huyÒn tho¹i d©n gian, cã thÓ h×nh dung ®îc phÇn nµo nh÷ng ©m mu, thñ ®o¹n x©m lîc cña TriÖu §µ. Sau nh÷ng ®ît tiÕn qu©n thÊt b¹i, TriÖu §µ xin gi¶ng hßa víi An D¬ng V¬ng, råi xin cÇu h«n c«ng chóa Mþ Ch©u, con g¸i cña An D¬ng V¬ng, cho th¸i tö Träng Thñy, con trai cña Nam ViÖt V¬ng. Lîi dông tôc ë rÓ cña ngêi ViÖt, TriÖu §µ l¹i cho Träng Thñy sang ë rÓ t¹i kinh thµnh Cæ Loa. Kh«ng nghe lêi khuyªn b¶o, can ng¨n cña nh÷ng tíng tµi nh Cao Lç, Nåi HÇu..., An D¬ng V¬ng ®· tõng bíc bÞ qu©n giÆc dÉn d¾t vµo c¹m bÉy. Nh÷ng thñ ®o¹n th©m ®éc cña TriÖu §µ lµm tª liÖt dÇn tinh thÇn c¶nh gi¸c, lung l¹c ý chÝ chiÕn ®Êu cña vua Thôc, g©y bÊt hßa, chia rÏ trong néi bé vua t«i triÒu Thôc. NhiÒu tíng giái nh Cao Lç, Nåi HÇu, §inh To¸n... bÞ b¹c ®·i, bÞ giÕt h¹i hay ph¶i bá ®i. Trong khi ®ã th× Träng Thñy l¹i lîi dông c¬ng vÞ con rÓ cña An D¬ng V¬ng vµ t×nh yªu ch©n thµnh cña Mþ Ch©u ®Ó "häc phÐp chÕ ná vµ ph¸ ná" (ViÖt kiÖu th), ®Ó "ca g·y ná" (Giao Ch©u ngo¹i vùc ký), ®Ó "xem trém ná thÇn, ngÇm lµm m¸y ná kh¸c, ®æi lÊy mãng Rïa Vµng giÊu ®i" (TruyÖn Rïa Vµng trong LÜnh Nam chÝch qu¸i)... cã nghÜa lµ ®¸nh c¾p c¸c bÝ mËt qu©n sù, lµm mÊt u thÕ vµ lµm suy yÕu lùc lîng quèc phßng cña níc ¢u L¹c. An D¬ng V¬ng vÉn chñ quan, kh«ng hay biÕt g× vÉn tin vµo "ná thÇn" cïng víi thµnh Cæ Loa kiªn cè, v÷ng ch·i. Con ngêi anh hïng ®· tõng chiÕn th¾ng qu©n TÇn, dùng níc ¢u L¹c vµ nhiÒu lÇn ®¸nh lui qu©n TriÖu, nay do nh÷ng sai lÇm chñ quan cña m×nh, ®ang bÞ nh÷ng mu m« hiÓm ®éc cña kÎ thï dån vµo t×nh thÕ c« lËp, xa rêi nh©n d©n, xa rêi nh÷ng ngêi c¬ng trùc tµi giái. VËn níc ¢u L¹c ®øng tríc bê vùc th¼m. §îc Träng Thñy vÒ níc b¸o tin, TriÖu §µ lËp tøc tiÕn qu©n x©m lîc níc ¢u L¹c, bÊt ngê ®¸nh th¼ng vµo thµnh Cæ Loa. Cuéc chiÕn ®Êu cña An D¬ng V¬ng bÞ thÊt b¹i ®au ®ín (3). Sù kiÖn ®ã x¶y ra, theo Sö ký cña T M· Thiªn lµ sau khi Cao HËu chÕt, tøc sau n¨m 180 tr.CN, cã thÓ lµ n¨m 179 tr.CN. Cuéc kh¸ng chiÕn chèng TriÖu, cuèi cïng bÞ thÊt b¹i. §ã lµ cuéc kh¸ng chiÕn gi÷ níc ®Çu tiªn trong lÞch sö chèng ngo¹i x©m cña d©n téc ta bÞ thÊt b¹i. Nguyªn nh©n c¨n b¶n lµ do nh÷ng sai lÇm cña An D¬ng V¬ng, tõ chç kh«ng nhËn ra b¶n chÊt nham hiÓm cña kÎ thï ®i ®Õn chç m¾c mu ®Þch, råi bÞ dån vµo t×nh thÕ c« lËp, suy yÕu, bÞ ®éng. Thµnh Cæ Loa dï kiªn cè, "ná thÇn" dï lîi h¹i, nhng chØ ®¬n thuÇn tr«ng cËy vµo thµnh lòy vµ vò khÝ ®Ó ®¸nh giÆc th× kh«ng thÓ b¶o ®¶m giµnh ®îc th¾ng lîi. Tríc ®©y, An D¬ng V¬ng ®· tõng ®oµn kÕt ®îc ngêi ¢u, ngêi L¹c, chiÕn ®Êu bÒn bØ, mu trÝ vµ ®· ®¸nh th¾ng qu©n x©m lîc tµn b¹o cña ®Õ chÕ TÇn lín m¹nh. Còng chÝnh An D¬ng V¬ng ®· tõng kiªn quyÕt vµ chñ ®éng ®¸nh b¹i qu©n x©m lîc TriÖu §µ trªn chiÕn trêng Tiªn Du - Vò Ninh. Nhng cuèi cïng, v× t¸ch m×nh ra khái nh©n d©n, chiÕn ®Êu ®¬n ®éc vµ bÞ ®éng trong thµnh Cæ Loa nªn cuéc kh¸ng chiÕn chèng TriÖu do An D¬ng V¬ng l·nh ®¹o bÞ thÊt b¹i. §ã lµ nh÷ng bµi häc cã thÓ rót ra tõ nh÷ng trang sö chèng ngo¹i x©m cña níc ¢u L¹c ®êi An D¬ng V¬ng. Cuéc kh¸ng chiÕn chèng TriÖu thÊt b¹i kh«ng nh÷ng lµm c¬ ®å ¢u L¹c bÞ ch×m ®¾m, mµ cßn ®a ®Êt níc vµo th¶m häa h¬n ngh×n n¨m B¾c thuéc. Ng« Th× SÜ ®· nhËn xÐt ®óng: "Níc ta bÞ néi thuéc Trung Hoa tõ H¸n ®Õn §êng, truy nguyªn thñ häa chÝnh lµ TriÖu §µ" (ViÖt sö tiªu ¸n). Nhng c¶ mét thêi ®¹i dùng níc ®êi Hïng V¬ng - An D¬ng V¬ng víi nÒn v¨n minh §«ng S¬n r¹ng rì, ®· t¹o lËp cho d©n téc ta mét nÒn t¶ng bÒn v÷ng vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn ®Ó tiÕp tôc v¬n lªn vît qua nh÷ng thö th¸ch míi cña lÞch sö. * Chó thÝch (1) Trong ViÖt sö tiªu ¸n, Ng« Th× SÜ nhËn xÐt: "XÐt sö cò, sau khi An D¬ng V¬ng mÊt níc, ®Ó quèc thèng cho hä TriÖu tiÕp nèi vµ chÐp to bèn ch÷ "TriÖu kû Vò §Õ". Ngêi sau cø theo vËy, kh«ng biÕt ®ã lµ lÇm. XÐt níc ViÖt ë miÒn Nam H¶i. QuÕ L©m kh«ng ph¶i lµ níc ViÖt ë miÒn Giao ChØ, Cöu Ch©n vµ NhËt Nam. {TriÖu} §µ næi dËy ë Long Xuyªn, dùng níc ë Phiªn Ngung, muèn më mang bê câi mµ gåm chiÕm níc ta ®Ó lµm thuéc quËn, ®Æt ngêi gi¸m chÕ ®Ó rµng buéc (c¬ mi), thùc cha tõng lµm vua níc ta". T¸c gi¶ phª ph¸n vµ c¶i chÝnh sai lÇm cña sö cò: "§Õn nh viÖc t¸n tông c«ng lao cña TriÖu §µ ®· xíng ra c¬ nghiÖp ®Õ v¬ng tríc tiªn, Lª V¨n Hu s¸ng lËp ra sö chÐp nh thÕ. Ng« SÜ Liªn cø theo c¸ch chÐp Êy kh«ng biÕt thay ®æi, råi ®Õn bµi Tæng luËn cña Lª Tung, th¬ vÞnh sö cña §Æng Minh Khiªm, thay nhau mµ t¸n tông, cho TriÖu §µ lµ bËc ®Õ cña níc ta. Qua hµng ngh×n n¨m mµ kh«ng ai c¶i chÝnh, v× thÕ mµ t«i ph¶i biÖn b¹ch kü cµng". (2) Theo TiÒn H¸n Th. §Þa lý chÝ, q.28 h¹:
So víi d©n sè hai quËn Giao ChØ vµ Cöu Ch©n lµ ®Êt ¢u L¹c cò (912.250 nh©n khÈu) th× d©n sè Nam ViÖt cha b»ng mét nöa (xem ch¬ng II). (3) TruyÖn Rïa Vµng trong LÜnh Nam chÝch qu¸i kÓ r»ng: §µ ®îc m¸y ná rÊt mõng, ph¸t ®¹i binh ®¸nh vua. Vua kh«ng biÕt m¸y ná ®· mÊt, cø cÇm ná thÇn mµ ®¸nh cê nh kh«ng cã chuyÖn g×, cêi r»ng: §µ kh«ng sî ná thÇn cña ta sao? KÞp §µ tiÕn ®Õn gÇn, vua gi¬ng ná b¾n, nhng m¸y ná ®· mÊt råi. Binh, chóng bÌn vì ch¹y. Vua cho Mþ Ch©u ngåi sau ngùa, ch¹y vÒ phÝa nam ®Õn bê biÓn. Cïng ®êng, kh«ng cã thuyÒn ®Ó vît biÓn, vua kªu lín lªn r»ng: Trêi h¹i ta råi. Giang sø ®©u mau ®Õn cøu ta! Rïa Vµng hiÖn lªn mÆt níc, la r»ng: Ngêi ngåi sau ngùa tøc lµ giÆc ®ã, sao kh«ng giÕt ®i? Vua bÌn rót g¬m chÐm Mþ Ch©u. Mþ Ch©u ngöa mÆt khÊn r»ng: ThiÕp lµ con g¸i nÕu cã lßng ph¶n níc h¹i cha th× xin chÕt hãa lµm tro bôi, nÕu mét lßng trung tÝn mµ bÞ ngêi ®¸nh lõa th× xin chÕt hãa thµnh ch©u ngäc ®Ó röa nçi nhôc nµy! "Mþ Ch©u chÕt ë bê biÓn, m¸u ch¶y xuèng biÓn, con trai hót lÊy, hãa thµnh ngäc trai. Vua cÇm mét c¸i sõng tª 7 tÊc, Rïa Vµng rÏ níc dÉn vua vµo trong biÓn". Trong thµnh Néi cña thµnh Cæ Loa xa, cã ®Òn vua Thôc vµ am Mþ Ch©u. Trong am Mþ Ch©u thê mét t¶ng ®¸ h×nh ngêi côt ®Çu víi truyÒn thuyÕt nãi r»ng, x¸c Mþ Ch©u hãa thµnh ®¸. |
||||||||||
Thêi sù
§êi sèng chÝnh trÞ
Kinh tÕ - X· héi
V¨n hãa - Khoa häc - Gi¸o dôc
§Çu trang