LÞch sö ViÖt Nam Níc §¹i ViÖt thêi TrÇn I - nhµ TrÇn thµnh lËp Sù suy sôp cña nhµ Lý Tõ nöa sau thÕ kû 12, t×nh h×nh ®Êt níc ngµy cµng khã kh¨n. Vua Ýt tuæi, chØ biÕt ch¬i bêi, phung phÝ. C¸c ®¹i thÇn trong triÒu tranh chÊp nhau quyÒn hµnh. Quan l¹i bªn díi cïng hä hµng nh©n ®ã quÊy nhiÔu, bãc lét nh©n d©n. Nhµ níc kh«ng cßn ch¨m lo ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ söa ®¾p ®ª ®iÒu nh tríc n÷a. Lôt léi, h¹n h¸n, mÊt mïa x¶y ra liªn tiÕp. NhiÒu n«ng d©n nghÌo ph¶i b¸n vî, ®î con lµm n« t× cho c¸c nhµ giµu. Mét sè kh¸c ch¹y vµo chïa, cµy ruéng kiÕm sèng. C¸c níc phÝa Nam thØnh tho¶ng ®em qu©n vµo cíp ph¸. Nh©n d©n sèng c¬ cùc. ë nhiÒu n¬i nh NghÖ An, Thanh Hãa, Ninh B×nh, d©n nghÌo næi dËy ®Êu tranh. Mét viªn quan håi Êy nhËn xÐt: "Nay, d©n lo¹n níc nguy, chóa thîng th× ch¬i bêi kh«ng ®iÒu ®é, chÝnh sù cña triÒu ®×nh th× rèi lo¹n, lßng d©n chia l×a, ®ã lµ ®iÒu b¹i vong". Mét sè thÕ lùc phong kiÕn ®Þa ph¬ng thu n¹p bän trém cíp lu vong, quÊy ph¸ nh©n d©n, ®¸nh giÕt lÉn nhau vµ chèng l¹i triÒu ®×nh. §Çu thÕ kû 13, cuéc lo¹n lan ®Õn kinh thµnh. Nhµ Lý suy yÕu buéc ph¶i dùa vµo hä TrÇn ®Ó chèng l¹i c¸c thÕ lùc næi lo¹n. Trªn bíc ®êng chinh chiÕn, hä TrÇn n¾m dÇn c¸c chøc vô quan träng trong triÒu. N¨m 1226, khi thêi c¬ ®Õn, hä TrÇn buéc vua Lý cuèi cïng ph¶i nhêng ng«i. Nhµ TrÇn thµnh lËp.
ChÝnh quyÒn míi díi thêi TrÇn Lªn n¾m chÝnh quyÒn, nhµ TrÇn nhanh chãng dÑp yªn cuéc néi lo¹n, råi chuyÓn sang x©y dùng bé m¸y quan l¹i vµ phôc håi nÒn s¶n xuÊt. §øng ®Çu Nhµ níc lµ vua. Nhng kh¸c ë thêi Lý, c¸c vua TrÇn ®Æt lÖ nhêng ng«i sím cho con vµ tù m×nh xng lµ Th¸i Thîng hoµng, cïng tr«ng nom viÖc níc. C¸c chøc ®¹i thÇn v¨n, vâ ®îc giao cho ngêi trong hä n¾m gi÷. HÖ thèng quan l¹i bªn díi vÉn gi÷ nh cò, nhng ®îc s¾p xÕp vµo c¸c s¶nh, viÖn mét c¸ch quy cñ h¬n. Nhµ TrÇn ®Æt thªm mét sè chøc quan nh: Hµ ®ª sø tr«ng coi viÖc söa, ®¾p ®ª ®iÒu; KhuyÕn n«ng sø ch¨m lo, khuyÕn khÝch n«ng d©n s¶n xuÊt; §ån ®iÒn sø chuyªn mé ngêi ®i khÈn hoang. C¶ níc ®îc chia l¹i thµnh 12 lé. §øng ®Çu lé cã c¸c chøc ch¸nh, phã An phñ sø. Díi ®ã lµ phñ, ch©u, huyÖn, do c¸c chøc tri phñ, tri huyÖn tr«ng nom. Díi cïng lµ x·. ë x·, bªn c¹nh c¸c chøc qu¶n lý do d©n bÇu, nhµ TrÇn ®Æt thªm mét x· quan cña m×nh. Ban ®Çu, nhµ TrÇn cßn gi÷ lÖ: "Ai lµ con, ch¸u quan l¹i míi ®îc lµm quan". Sang thÕ kû 14, lÖ nµy dÇn dÇn mÊt t¸c dông. C¸c quý téc hä TrÇn ®îc phong v¬ng, hÇu, cÊp th¸i Êp. Quan l¹i ®îc cÊp bæng léc. Tuy nhiªn, sù c¸ch biÖt gi÷a vua, quan vµ nh©n d©n vÉn cßn cha s©u s¾c. Vua TrÇn vÉn ®Ó chu«ng lín ë thÒm cung ®iÖn cho d©n ®Õn gâ khi cÇn.
Nhµ níc ban hµnh bé H×nh luËt. Theo sö s¸ch cho biÕt, H×nh luËt x¸c ®Þnh l¹i nh÷ng ®iÒu ban hµnh díi triÒu Lý. ChÕ ®é t h÷u ®îc b¶o vÖ. ViÖc nu«i n« t× kh«ng bÞ h¹n chÕ nh tríc. Ph¸p luËt còng quy ®Þnh cô thÓ viÖc mua b¸n ruéng ®Êt. Trong quan hÖ víi nhµ Tèng, nhµ Nguyªn ë Trung Quèc, nhµ TrÇn lu«n lu«n gi÷ v÷ng ®Þa vÞ ®éc lËp cña níc m×nh. §èi víi c¸c d©n téc Ýt ngêi ë miÒn nói, nhµ TrÇn cè g¾ng duy tr× mèi quan hÖ tèt ®Ñp mµ nhµ Lý ®· ®¹t ®îc. II - TiÕp tôc x©y dùng qu©n ®éi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ Tæ chøc l¹i qu©n ®éi, phßng thñ biªn giíi Nh©n d©n ta thêi TrÇn rÊt chuéng vâ. Lß vËt më ë nhiÒu n¬i. §Êu vâ, ®Êu vËt, ch¬i cï lµ nh÷ng trß ch¬i quen thuéc trong c¸c ngµy héi lµng. Dùa vµo tinh thÇn ®ã, nhµ TrÇn x©y dùng mét qu©n ®éi v÷ng m¹nh. §¹o qu©n Thiªn Thuéc chuyªn b¶o vÖ nhµ vua vµ hoµng thµnh, ®îc tuyÓn chän trong thanh niªn kháe m¹nh ë vïng quª hä TrÇn (nh Tøc M¹c - Nam §Þnh). Trai tr¸ng trªn 18 tuæi ë c¸c lµng kh¸c th× ®îc tuyÓn vµo qu©n ®Þa ph¬ng, theo chÕ ®é cña nhµ Lý. Nh÷ng lóc cã chiÕn tranh, lùc lîng qu©n ®Þa ph¬ng nµy ®îc giao cho c¸c v¬ng hÇu chØ huy. Qu©n ®éi luyÖn tËp ®Òu ®Æn vµ chu ®¸o díi sù chØ huy cña c¸c tíng cã kinh nghiÖm. Nhµ TrÇn chñ tr¬ng: "Qu©n lÝnh cèt tinh nhuÖ chø kh«ng cÇn nhiÒu". Ngoµi ra, khi cã chiÕn tranh, nhµ TrÇn cho phÐp c¸c v¬ng hÇu tuyÓn mé vµ chØ huy qu©n ë vïng quanh th¸i Êp cña m×nh. Con em c¸c v¬ng hÇu quý téc ®îc chän vµo häc ë gi¶ng vâ ®êng, ®µo t¹o thµnh vâ quan cao cÊp. Nhµ TrÇn rÊt chó ý b¶o vÖ c¸c vïng biªn giíi. Mét sè tíng giái, ®¸ng tin cËy ®îc cö cÇm qu©n trÊn gi÷ biªn giíi phÝa b¾c. B¶n th©n vua TrÇn cã lóc ®i tuÇn tra viÖc bè phßng ë ®©y. §èi víi m¹n nam, nhµ TrÇn ®Æt quan hÖ th©n thiÕt víi c¸c vua Cham pa ®Ó tr¸nh mäi sù xung ®ét. ViÖc cai qu¶n c¸c lé NghÖ An, Thanh Hãa ®îc giao cho con, em vua. Nh÷ng thµnh tùu míi vÒ kinh tÕ T×nh h×nh x· héi trë l¹i æn ®Þnh. ë kh¾p n¬i trong níc, nh©n d©n nhanh chãng phôc håi s¶n xuÊt. Nhµ TrÇn còng thi hµnh nhiÒu biÖn ph¸p tÝch cùc gãp phÇn ph¸t triÓn n«ng nghiÖp. Vèn xuÊt th©n tõ d©n chµi, nhµ TrÇn cµng hiÓu râ t¸c h¹i cña c¸c trËn lò lôt hµng n¨m. V× vËy, n¨m 1248, nh©n d©n c¸c lé ®îc lÖnh më chiÕn dÞch ®¾p ®ª suèt tõ ®Çu nguån c¸c con s«ng lín cho ®Õn cöa biÓn. TÊt c¶ mäi ngêi, kh«ng ph©n biÖt trai g¸i, giµu nghÌo, ®Òu ph¶i tham gia. Hµng n¨m díi sù chØ dÉn cña c¸c Hµ ®ª sø, con trai tõ 18 tuæi trë lªn ph¶i dµnh mét sè ngµy tham gia söa, ®¾p ®ª ®iÒu. §ång thêi, nhµ TrÇn tæ chøc viÖc n¹o vÐt c¸c kªnh ®µo tríc ®©y, b¶o ®¶m giao th«ng vµ tíi tiªu cho ®ång ruéng. §Ó më réng h¬n n÷a diÖn tÝch ®Êt gieo trång, vua TrÇn khuyÕn khÝch c¸c v¬ng hÇu, c«ng chóa, quý téc mé ngêi ®i khÈn hoang ë c¸c vïng ven biÓn, ven s«ng. §Êt ®ai khai khÈn ®îc trë thµnh cña t. Cïng lóc ®ã, c¸c §ån ®iÒn sø ®èc thóc d©n nghÌo c¸c lé më ®Êt, lËp lµng. Thu nhËp l¬ng thùc, nhê ®ã, ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Kh¾p n¬i, n«ng d©n ra søc cµy cÊy, tËn dông ®Êt ®ai, t¹o nªn nh÷ng c¸nh ®ång lóa tèt t¬i, "gi÷a mïa ®«ng mµ m¹ vÉn xanh mên mît". Thñ c«ng nghiÖp vµ th¬ng nghiÖp còng cã nhiÒu tiÕn bé. Nh÷ng côc B¸ch t¸c ®îc ch¨m sãc, c¸c cung n÷ tiÕp tôc dÖt v¶i, sè mÆt hµng thñ c«ng trong nh©n d©n ngµy cµng t¨ng thªm. ë c¸c lµng, chî bóa mäc lªn ngµy cµng nhiÒu. Nh©n d©n ®em thãc g¹o, ng« khoai, c«ng cô, v¶i lôa ra trao ®æi víi nhau. TiÒn tÖ, hÖ thèng ®o lêng ®îc thèng nhÊt. ë kinh thµnh Th¨ng Long, bªn c¹nh hoµng thµnh, 61 phêng ho¹t ®éng tÊp nËp. Nhµ TrÇn ®Æt mét chøc §¹i an phñ sø ®Ó tr«ng coi.
ViÖc trao ®æi, bu«n b¸n víi th¬ng nh©n níc ngoµi tiÕp tôc ph¸t triÓn. NÒn kinh tÕ cña §¹i ViÖt ®ang v÷ng bíc tiÕn lªn. |
Thêi sù
§êi sèng chÝnh trÞ
Kinh tÕ - X· héi
V¨n hãa - Khoa häc - Gi¸o dôc
§Çu trang