T liÖu tham kh¶o Ng« QuyÒn vµ chiÕn th¾ng B¹ch §»ng Tõ chÝnh quyÒn tù chu hä Khóc... N¨m 937, th¸ng 4, D¬ng §×nh NghÖ bÞ KiÒu C«ng TiÔn, mét viªn tíng díi quyÒn vµ lµ hµo trëng ch©u Phong, giÕt chÕt ®Ó ®o¹t chøc tiÕt ®é sø. Nhng thÕ lùc hµo trëng ®Þa ph¬ng chñ nghÜa, ®· ®ãng mét vai trß tÝch cùc trong c«ng cuéc gi÷ ®Êt, gi÷ d©n, ®uæi ®¸nh bän ®« hé, nhng khi ®Êt níc võa s¹ch bãng thï th× hä l¹i lao vµo c¸c cuéc tranh giµnh quyÒn lùc, ph¸ ho¹i c«ng cuéc thèng nhÊt quèc gia, g©y nguy h¹i cho nÒn ®éc lËp tù chñ võa míi giµnh l¹i ®îc. GiÆc Nam H¸n cßn ®ang ngÊp nghÐ ngoµi bê câi, cha chÞu tõ bá ý ®å x©m lîc, bµnh tríng. §Êt níc vÉn cßn ®ang trong buæi tr¨n trë chuyÓn m×nh. Hµnh ®éng ph¶n tr¾c cña KiÒu C«ng TiÔn, giÕt ngêi chñ tíng cã c«ng ®¸nh ®uæi qu©n Nam H¸n, ®· g©y ra sù phÉn né trong c¸c tÇng líp nh©n d©n. Tõ ¸i Ch©u, Ng« QuyÒn, lµ tíng vµ lµ con rÓ cña D¬ng §×nh NghÖ, söa so¹n tiÕn qu©n ra b¾c tiªu diÖt tªn ph¶n béi. KÎ ph¶n chñ nhanh chãng trë thµnh tªn ph¶n quèc. Tríc sù c¨m ghÐt vµ ph¶n kh¸ng cña nh©n d©n trong níc, KiÒu C«ng TiÔn ®· ®ª hÌn cho ngêi sang cÇu cøu vua Nam H¸n. §Êy lµ dÞp tèt ®Ó Nam H¸n thùc hiÖn ©m mu x©m lîc níc ta mét lÇn n÷a. Lîi dông thêi c¬ ®ã, Nam H¸n l¹i ph¸t ®éng cuéc chiÕn tranh x©m lîc níc ta lÇn thø hai, lÇn nµy nguy hiÓm h¬n lÇn tríc v× chóng hy väng dïng ®îc bän ph¶n béi KiÒu C«ng TiÔn nh mét lùc lîng néi øng. Vµ cay có h¬n, v× ®· mét lÇn thÊt b¹i, còng do ®ã mµ tham väng cµng lín h¬n, Nam H¸n cè dån hÕt søc x©m lîc níc ta cho kú ®îc. Chóa Nam H¸n häp triÒu ®×nh bµn mu tÝnh kÕ. Tríc t¸c T¸ Lang hÇu lµ Dung khuyªn Lu Cung nªn th«i binh mµ ®Ó cho d©n nghØ ng¬i. Lu Cung kh«ng nghe, hái ý Sïng V¨n hÇu Tiªu Ých, Tiªu Ých nãi: "HiÖn nay ma dÇm hµng tuÇn mµ ®êng biÓn th× hiÓm trë xa x«i, Ng« QuyÒn lµ ngêi kiÖt hiÖt chí nªn coi thêng. §¹i qu©n ®i nªn cÈn thËn ch¾c ch¾n. Dïng nhiÒu kÎ dÉn ®êng råi sau h·y tiÕn" (1). Lêi bµn tá ra thËn träng nhng kh«ng hîp ý Lu Cung. Chóa Nam H¸n tù m×nh ®Ò ra mét kÕ ho¹ch nh»m thùc hiÖn nhanh chãng cuéc chiÕn tranh x©m lîc níc ta. Y giao cho con trai lµ V¹n v¬ng Ho»ng Th¸o (2) lµm TÜnh H¶i quan tiÕt ®é sø, l¹i ®æi phong lµm Giao V¬ng (ý muèn sau khi cíp ®îc ®Êt Giao Ch©u th× lÊy ch©u ®ã cho Hoµng Th¸o lµm phong Êp) sai thèng lÜnh qu©n thñy vît biÓn tiÕn sang x©m lîc níc ta, ngoµi mÆt mîn tiÕng lµ gióp KiÒu C«ng TiÔn ®¸nh Ng« QuyÒn. Chóa Nam H¸n còng tù m×nh lµm tíng ®em hËu qu©n ®Õn ®ãng ë trÊn H¶i M«n (phÝa t©y nam huyÖn B¸c B¹ch, tØnh Qu¶ng T©y, Trung Quèc), s¸t biªn giíi níc ta, kÞp thêi yÓm trî cho con khi cÇn thiÕt. Tríc hµnh ®éng ph¶n béi cña KiÒu C«ng TiÔn vµ häa x©m lîc cña qu©n Nam H¸n, Ng« QuyÒn ®· l·nh ®¹o qu©n d©n ta v¬n lªn víi nç lùc cao nhÊt, kiªn quyÕt ®Ëp tan mu ®å x©m lîc cña Nam H¸n, b¶o vÖ chñ quyÒn d©n téc. Ng« QuyÒn, ngêi lµng §êng L©m (nay lµ x· §êng L©m, huyÖn Ba V×, tØnh Hµ T©y) cïng quª víi Phïng Hng, ngêi anh hïng cña cuéc khëi nghÜa chèng §êng thÕ kû thø ba. Lµng Nam NguyÔn gÇn ®ã lµ quª h¬ng bµ Man ThiÖn, ngêi MÑ anh hïng ®· sinh ra hai n÷ anh hïng kiÖt xuÊt Trng Tr¾c, Trng NhÞ håi ®Çu C«ng Nguyªn. ¤ng sinh n¨m 898, con trai thø sö Ng« M©n, mét hµo trëng ®Þa ph¬ng. §îc truyÒn thèng ®Þa ph¬ng hun ®óc, ®îc cha d¹y b¶o, tõ tÊm bÐ Ng« QuyÒn ®· tá ra cã ý chÝ lín. Th©n thÓ cêng tr¸ng, trÝ tuÖ s¸ng suèt, ch¨m rÌn vâ nghÖ. Sö cò miªu t¶ «ng "vÎ ngêi kh«i ng«, m¾t s¸ng nh chíp, d¸ng ®i nh cäp, cã trÝ dòng, søc cã thÓ nhÊc v¹c gi¬ cao" (3). Tríc ®©y, Ng« QuyÒn ®· tõng tham gia x©y dùng chÝnh quyÒn hä Khóc, ®· tõng theo D¬ng §×nh NghÖ ®¸nh ®uæi qu©n Nam H¸n n¨m 931. Trong 7 n¨m (931-938) qu¶n lÜnh vïng ¸i Ch©u réng lín, «ng ra søc chiªu phñ nh©n d©n, gi÷ v÷ng an ninh trong vïng. Hµnh ®éng ph¶n tr¾c cña KiÒu C«ng TiÔn ®· g©y nªn mét lµn sãng bÊt b×nh, c¨m giËn s©u s¾c trong mäi tÇng líp nh©n d©n. Ng« QuyÒn trë thµnh ngän cê quy tô mäi lùc lîng yªu níc. Thiªn Nam ng÷ lôc, bé sö ca cæ thÕ kû 17, cßn ghi l¹i nh÷ng h×nh ¶nh ®Çy xóc ®éng:
ThÕ lùc cña KiÒu C«ng TiÔn cµng ngµy cµng bÞ c« lËp vµ lßng d©n kh«ng nh÷ng ë ch©u ¸i, ch©u Hoan, mµ c¶ ë Ch©u Giao, trªn c¶ níc ®Òu híng vÒ Ng« QuyÒn. NhiÒu hµo trëng c¸c n¬i nh: L· Minh ë LiÔu Chö (ThuËn Thµnh, B¾c Ninh), Ph¹m B¹ch Hæ ë Ngäc §êng (Kim §éng, Hng Yªn), §ç C¶nh Th¹c ë §ç §éng (Thanh Oai, Hµ T©y), Ph¹m Chiªm ë Nam S¸ch (Hng Yªn) §inh C«ng Trø ë Hoa L (Ninh B×nh) (4)... ®Òu theo Ng« QuyÒn, quyÕt trõng ph¹t tªn ph¶n béi vµ ph¸ giÆc Nam H¸n. KiÒu C«ng H·n lµ ch¸u KiÒu C«ng TiÔn còng ®øng vÒ phÝa chÝnh nghÜa d©n téc, tù nguyÖn ®em lùc lîng ñng hé Ng« QuyÒn trong cuéc ®Êu tranh nµy (5). Sau mét thêi gian tËp hîp lùc lîng, Ng« QuyÒn ®em qu©n tõ Ch©u ¸i ra B¾c, tiÕn c«ng thµnh §¹i La, diÖt trõ KiÒu C«ng TiÔn. Th¸ng ®Çu ®«ng n¨m 938, trêi ®ang tiÕt ma dÇm, giã bÊc. §oµn qu©n Ng« QuyÒn, ngêi ngêi, líp líp vît ®Ìo Ba Déi tiÕn ra b¾c. Qu©n x©m lîc cßn ®ang ngÊp nghÐ ngoµi bê câi th× ®Çu tªn ph¶n béi KiÒu C«ng TiÔn ®· bÞ bªu ë ngoµi cöa thµnh §¹i La (Hµ Néi). Mèi häa bªn trong ®· ®îc trõ khö. KÕ s¸ch tríc trõ néi ph¶n sau diÖt ngo¹i x©m ®· ®îc thùc hiÖn. Ng« QuyÒn vµo thµnh, häp c¸c tíng t¸, bµn r»ng: "Ho»ng Th¸o lµ mét ®øa trÎ d¹i, ®em qu©n tõ xa ®Õn, qu©n lÝnh mái mÖt, l¹i nghe ®îc tin C«ng TiÔn ®· bÞ giÕt chÕt, kh«ng cã ngêi lµm néi øng, ®· mÊt vÝa tríc råi. Qu©n ta søc cßn m¹nh, ®Þch víi qu©n mái mÖt, tÊt ph¸ ®îc! "Song chóng cã lîi ë thuyÒn, nÕu ta kh«ng phßng bÞ tríc th× chuyÖn ®îc thua còng cha thÓ biÕt ®îc! "NÕu ta sai ngêi ®em cäc lín ®ãng ngÇm ë cöa biÓn tríc, v¹t nhän ®Çu mµ bÞt s¾t, thuyÒn cña chóng nh©n khi níc triÒu lªn, tiÕn vµo bªn trong hµng cäc, bÊy giê ta sÏ dÔ bÒ chÕ ngù. Kh«ng kÕ g× hay h¬n kÕ Êy c¶" (6). Ch tíng ®Òu phôc kÕ s¸ch Êy lµ tuyÖt vêi. Qua lêi bµn, ta thÊy Ng« QuyÒn cã lÏ nhê nhiÒu nguån tin t×nh b¸o vµ kinh nghiÖm chiÕn ®Êu - ®· n¾m v÷ng vµ ph¸n ®o¸n ®óng t×nh h×nh qu©n ®Þch. ¤ng hiÓu râ ®Æc ®iÓm t©m lý viªn tíng chØ huy qu©n Nam H¸n tuy hung h¨ng nhng Ýt tuæi, thiÕu kinh nghiÖm. ¤ng ®¸nh gi¸ ®óng chç yÕu, chç m¹nh cña ®Þch. Tõ hµng ngh×n n¨m nay, Qu¶ng Ch©u lµ trung t©m mËu dÞch ®èi ngo¹i lín nhÊt cña Trung Quèc, Nam H¸n cã thuyÒn bu«n biÓn, cã h¶i qu©n m¹nh, cã giÆc biÓn, kh«ng thÓ coi thêng. ThuyÒn chiÕn Nam H¸n to, kháe, cã thÓ vît biÓn xa. Qu©n Nam H¸n ®· dµy d¹n chiÕn trËn qua nh÷ng cuéc hçn chiÕn ë Hoa Nam vµ nh÷ng cuéc ®µn ¸p "Man tr¹i" ë Qu¶ng §«ng, Qu¶ng T©y. VÒ trang bÞ vò khÝ, qu©n Nam H¸n giái sö dông ná. N¨m 928, ®éi qu©n "thÇn ná" cña Nam H¸n do T« Ch¬ng chØ huy, ®· tiªu diÖt thñy qu©n Së ë H¹ Giang. (7) Nhng qu©n ®Þch vît biÓn tõ Qu¶ng Ch©u vµo cöa B¹ch §»ng, ®ang mïa giã heo may, thuËn buåm xu«i giã còng mÊt kho¶ng m¬i ngµy, tÊt sÏ mÖt mái, søc chiÕn ®Êu bÞ gi¶m sót. H¼n Ng« QuyÒn ®· cho ngêi b¾n tin cho Nam H¸n biÕt viÖc KiÒu C«ng TiÔn ®· bÞ giÕt nh»m ®¸nh mét ®ßn t©m lý lµm cho qu©n ®Þch thªm hoang mang, dao ®éng. Ph¸n ®o¸n ®óng con ®êng tiÕn qu©n cña ®Þch, Ng« QuyÒn - ngêi ®îc nhµ sö häc Lª V¨n Hu ngîi ca lµ "mu giái mµ ®¸nh còng giái" - ®· chñ tr¬ng bè trÝ mét trËn ®Þa cäc ë cöa s«ng B¹ch §»ng, råi nh©n khi níc triÒu lªn, dö thuyÒn ®Þch tiÕn vµo bªn trong hµng cäc vµ tËp trung lùc lîng tiªu diÖt ®Þch b»ng mét trËn quyÕt chiÕn nhanh, gän, triÖt ®Ó. Sö cò kh«ng chÐp cô thÓ song tõ nh÷ng di tÝch lÞch sö, thÇn tÝch, ngäc ph¶, bi ký vµ truyÒn thuyÕt d©n gian cña nhiÒu lµng quª, nhÊt lµ vïng ven biÓn H¶i Phßng, Qu¶ng Ninh... ta cã thÓ h×nh dung vµ suy ®o¸n ®îc phÇn nµo c«ng viÖc bè trÝ chiÕn trêng vµ chuÈn bÞ kh¸ng chiÕn hÕt søc khÈn tr¬ng cña Ng« QuyÒn cïng sù tham gia hëng øng nhiÖt liÖt cña ®«ng ®¶o nh©n d©n. Sau khi diÖt trõ xong bän KiÒu C«ng TiÔn, Ng« QuyÒn vµ bé chØ huy kÐo qu©n vÒ vïng ven biÓn ®«ng-b¾c chuÈn bÞ ®ãn ®¸nh qu©n Nam H¸n. ThÇn tÝch vµ truyÒn thuyÕt d©n gian c¸c lµng thuéc x· Nam H¶i, §»ng H¶i ®Òu nãi râ tõ B×nh KiÒu. H¹ §o¹n tíi L¬ng Khª (thuéc An H¶i, H¶i Phßng) lµ khu vùc ®ãng qu©n cña Ng« QuyÒn. H¬n 30 ®Òn miÕu thê Ng« QuyÒn vµ c¸c tíng ph¸ giÆc Nam H¸n ®· ®îc ph¸t hiÖn, ®Òu ph©n bè tËp trung ë vïng h¹ lu s«ng B¹ch §»ng. §ån tr¹i cña Ng« QuyÒn ®ãng t¹i c¸c th«n L¬ng X©m (An H¶i, H¶i Phßng), Gia Viªn (néi thµnh H¶i Phßng). (8) Tríc mu ®å x©m lîc trë l¹i cña phong kiÕn Trung Quèc, ngän cê cøu níc cña Ng« QuyÒn trë thµnh ngän cê ®oµn kÕt cña c¶ d©n téc. §éi qu©n Ng« QuyÒn, tõ mét ®éi binh ¸i Ch©u ®· nhanh chãng trë thµnh mét ®éi qu©n d©n téc. TruyÒn thuyÕt d©n gian cßn ghi nhí chuyÖn 38 chµng trai lµng Gia Viªn (H¶i Phßng) do NguyÔn TÊt Tè vµ §µo NhuËn dÉn ®Çn, ®· tù vò trang, xin theo Ng« QuyÒn ph¸ giÆc. Trai tr¸ng c¸c lµng L©m §éng (Thñy Nguyªn, H¶i Phßng), §»ng Ch©u (Kim §éng, Hng Yªn), ngêi mang vò khÝ, kÎ mang chiÕn thuyÒn, t×m ®Õn cöa qu©n xin diÖt giÆc. Ba anh em Lý Minh, Lý B¶o, Lý Kh¶ ë Hoµng Pha (Hoµng §éng, Thñy Nguyªn), «ng tæ hä Ph¹m ë §»ng Giang (An H¶i, H¶i Phßng) còng chiªu mé d©n binh, h¨ng h¸i tham gia kh¸ng chiÕn. Qu©n ®éi chñ lùc cña Ng« QuyÒn söa so¹n chiÕn ®Êu trong sù phèi hîp víi c¸c ®éi d©n binh cña c¸c lµng x· vµ sù tham gia phôc vô chiÕn ®Êu cña toµn d©n. Theo thÇn tÝch, truyÒn thuyÕt d©n gian vµ gia ph¶ hä D¬ng ë lµng Rµng (D¬ng X¸, ThiÖu Hãa, Thanh Hãa), ngoµi Ng« QuyÒn lµ vÞ chØ huy tèi cao, tham gia trËn quyÕt chiÕn nµy cßn cã c¸c tíng Ng« X¬ng NgËp (lµ con trai c¶ cña Ng« QuyÒn), D¬ng Tam Kha (lµ con D¬ng §×nh NghÖ vµ lµ em vî Ng« QuyÒn), §ç C¶nh Th¹c (hµo trëng vïng §ç §éng). ChÝnh D¬ng Tam Kha vµ §ç C¶nh Th¹c ®· trùc tiÕp chØ huy cuéc tiÕn c«ng thµnh §¹i La, tiªu diÖt KiÒu C«ng TiÔn. Trong bé chØ huy kh¸ng chiÕn, cßn cã n÷ tíng D¬ng Ph¬ng Lan, quª bªn bê s«ng §¸y, lµ ngêi b¹n ®êi vµ b¹n chiÕn ®Êu cña Ng« QuyÒn tríc khi vµo Ch©u ¸i phß t¸ D¬ng §×nh NghÖ råi trë thµnh con rÓ cña hä D¬ng. (9) Vïng cöa s«ng vµ vïng h¹ lu s«ng B¹ch §»ng ®îc Ng« QuyÒn chän lµm chiÕn trêng quyÕt chiÕn.
* chó thÝch (1) Ngò §¹i sö ký, q.65 T trÞ
th«ng gi¸m, q.281 Nh ai ®· hÑn ai ®©u.
T¹i lµng Ninh X¸, x· Lª Minh, huyÖn Kim M«n, Hng Yªn cã miÕu Vua Bµ thê Cµn L¬ng phu nh©n lµ vî Ng« QuyÒn, ®· cïng víi Ng« QuyÒn ®¸nh trËn B¹ch §»ng. Ph¶i ch¨ng Cµn L¬ng phu nh©n lµ D¬ng Ph¬ng Lan? |
Thêi sù
§êi sèng chÝnh trÞ
Kinh tÕ - X· héi
V¨n hãa - Khoa häc - Gi¸o dôc
§Çu trang