LÞch sö ViÖt Nam Thêi dùng níc 1. Céi nguån d©n téc a) Khung c¶nh miÒn b¾c ViÖt Nam c¸ch ®©y kho¶ng 4.000 n¨m Kho¶ng 4.000 n¨m tríc, miÒn b¾c ViÖt Nam vÉn lµ miÒn nhiÖt ®íi giã mïa, khÝ hËu Èm ít. MiÒn nµy cã nhiÒu nói cao, rõng rËm, s«ng ngßi, hå ®Çm, ®ång b»ng vµ biÓn c¶. Rõng chiÕm phÇn lín diÖn tÝch ®Êt ®ai, phñ kÝn kh¾p vïng nói, vïng trung du vµ lan c¶ xuèng ®ång b»ng. C¸c gièng chim, thó rõng sinh trëng rÊt phong phó. §ång b»ng nhá hÑp (v× biÓn khi Êy ¨n s©u vµo ®Êt liÒn vµ rõng mäc xen kÏ) nhng ®Êt ®ai rÊt mÇu mì (v× cã nhiÒu phï sa cña s«ng båi ®¾p). Trong khung c¶nh thiªn nhiªn ®ã, c d©n ViÖt cæ ®· sèng r¶i r¸c trªn kh¾p mäi miÒn, tõ b¾c ®Õn nam, tõ ®åi nói trung du ®Õn ®ång b»ng, ven biÓn, h¶i ®¶o. Song, n¬i c d©n sèng tËp trung h¬n c¶ lµ ®ång b»ng s«ng Hång vµ s«ng M·. b) ThuËt luyÖn kim ra ®êi MÊy chôc n¨m gÇn ®©y, c¸c nhµ khoa häc ViÖt Nam ®· t×m ra hµng lo¹t c¸c di chØ thuéc thêi ®¹i ®Çu ®ång thau cã niªn ®¹i c¸ch ngµy nay kho¶ng 3.500 - 4.000 n¨m. ë trung du vµ vïng cao ch©u thæ s«ng Hång cã di chØ Phïng Nguyªn. ë lu vùc s«ng M· vµ vïng ven biÓn Thanh Hãa cã di chØ Cån Ch©n Tiªn vµ Hoa Léc. ë lu vùc s«ng §ång Nai cã di chØ BÕn §ß. Trong c¸c di chØ nµy, ngêi ta t×m thÊy rÊt nhiÒu c«ng cô vµ ®å trang søc b»ng ®¸ mµi nh½n, ®Ñp, ®¹t ®Õn tr×nh ®é kü thuËt tinh x¶o (r×u, cuèc, dao h¸i, mòi khoan, vßng tay, khuyªn tai, h¹t chuçi...); nh÷ng ®å gèm cã hoa v¨n rÊt ®Ñp (nåi, b×nh, vß, b¸t ®Üa, tîng ®éng vËt...); x¬ng thó vµ c¶ dông cô ®¸nh c¸... Song ®iÒu quan träng nhÊt lµ ngêi ta cßn t×m thÊy nh÷ng côc ®ång thau (®ång - thiÕc), xØ ®ång, dïi ®ång, d©y ®ång. §å ®ång khi gia nhËp thÕ giíi ®å ®¸, ®å gèm, tre gç dÇn dÇn lµm thay ®æi søc s¶n xuÊt vµ g©y ra nh÷ng biÕn ®æi m¹nh mÏ trong x· héi. c) Cuéc sèng cña c¸c bé l¹c ViÖt cæ C¸c di chØ kh¶o cæ cho thÊy c¸c bé l¹c ViÖt cæ, c¸ch ®©y kho¶ng 4.000 n¨m, ®· sèng ®Þnh c trong nh÷ng xãm lµng réng lín hµng chôc ha. Hä lµ c d©n n«ng nghiÖp, tr×nh ®é s¶n xuÊt ph¸t triÓn kh¸ cao. Lóa níc lµ c©y trång chñ yÕu ë vïng ®åi gß trung du vµ vïng cao ch©u thæ. Dông cô s¶n xuÊt lµ cuèc ®¸, r×u ®¸, dao h¸i ®¸. NghÒ gèm rÊt ph¸t triÓn. B×nh vß cã kÝch thíc to lµm ra ®Ó chøa ®ùng s¶n phÈm thu ®îc. Hä ®· biÕt nu«i chã, lîn, tr©u, bß, gµ. NghÒ s¨n vÉn tån t¹i nhng chiÕm ®Þa vÞ thø yÕu. NghÒ ®¸nh c¸ ph¸t triÓn ë c¸c bé l¹c gÇn s«ng, biÓn. C¸c nghÒ thñ c«ng ®an l¸t, xe chØ, dÖt v¶i, ®óc ®ång ®Òu cã dÊu tÝch ®Ó l¹i. §iÒu ®¸ng chó ý lµ c¸c bé l¹c ViÖt cæ cã khiÕu thÈm mü cao, thÓ hiÖn ë c¸c c«ng cô ®¸, ë c¸c ®å trang søc vµ ®Æc biÖt ë ®å gèm. C¸c c«ng cô ®¸ nh½n bãng, c©n xøng. §å trang søc cã mÇu s¾c ®îc khoan tiÖn tinh vi, xinh x¾n ®Õn ng¹c nhiªn. §å gèm cã hoa v¨n uyÓn chuyÓn nhÞp nhµng, phèi hîp khÐo lÐo gi÷a hoa v¨n vµ kiÓu d¸ng, khiÕn chóng ta ngµy nay còng ph¶i kh©m phôc. Hä cã tËp qu¸n ch«n ngêi chÕt gÇn n¬i c tró, ®Çu quay vÒ híng ®«ng. Trong mé thêng ch«n theo c¸c c«ng cô, ®å trang søc vµ ®Çu thó vËt. Sù chªnh lÖch vÒ ®å ch«n theo gi÷a c¸c mé kh«ng nhiÒu, chøng tá sù ph©n biÖt giµu nghÌo trong x· héi cha râ rÖt nhng b¾t ®Çu n¶y në. Trong c¸c bé l¹c ViÖt cæ th× c¸c bé l¹c ë ®ång b»ng s«ng Hång vµ s«ng M· cã tr×nh ®é tiªn tiÕn nhÊt. Hä sèng tËp trung vµ xen kÏ, thêng trao ®æi s¶n phÈm víi nhau, x©m nhËp lÉn nhau nªn cã quan hÖ xa gÇn cµng ngµy cµng kh¨ng khÝt. Hä lµ céi nguån, ®· t¹o nªn nh÷ng c¬ së vËt chÊt vµ tinh thÇn ®Çu tiªn cho thêi buæi ®Çu dùng níc vµ gi÷ níc cña d©n téc ViÖt Nam. TruyÒn thuyÕt ¢u C¬ - L¹c Long Qu©n ®Î ra mét bäc tr¨m trøng në tr¨m con, 50 con theo mÑ lªn miÒn nói ®åi, 50 con theo cha xuèng miÒn s«ng biÓn lµ nh»m gi¶i thÝch sù cã mÆt cña c¸c bé l¹c vµ nãi lªn céi nguån thèng nhÊt, cao quý cña d©n téc ViÖt Nam. 2. Nh÷ng biÕn ®æi trong s¶n xuÊt a) Nhu cÇu trÞ thñy vµ lµm thñy lîi Lu vùc s«ng Hång, s«ng M·, quª h¬ng buæi ®Çu cña d©n téc ViÖt Nam, chÞu ¶nh hëng cña khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, ma nhiÒu, n¾ng l¾m, thuËn lîi cho c©y trång. Nhng h»ng n¨m thêng x¶y ra b·o, ma to g©y ra óng lôt, uy hiÕp nghiªm träng mïa mµng. Khi c¸c bé l¹c ViÖt cæ më réng viÖc chinh phôc ®ång b»ng vµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®ãng vai trß chñ ®¹o trong cuéc sèng th× nhu cÇu trÞ thñy vµ lµm thñy lîi ®îc ®Æt ra ngµy cµng bøc thiÕt. Cïng víi sù tiÕn bé cña nghÒ luyÖn kim vµ sù gia t¨ng d©n sè, c¸c bé l¹c ViÖt cæ biÕt ®¾p bê vïng bê thöa; ®µo ao chu«m gi÷ níc; ®µo ngßi l¹ch, ®¾p kÌ ®Ëp ®Ó dÉn níc vµ nhÊt lµ biÕt ®¾p ®ª ng¨n níc.
C©u chuyÖn huyÒn tho¹i S¬n Tinh - Thñy Tinh ph¶n ¸nh c«ng cuéc vËt lén chèng lò lôt th¾ng lîi cña ngêi d©n ViÖt cæ cÊy cµy trªn ®ång ruéng lu vùc s«ng Hång. b) Nh÷ng biÕn ®æi trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp Lìi cµy ®ång. NghÒ luyÖn kim ra ®êi vµ ph¸t triÓn ®· t¹o ra nh÷ng c«ng cô s¶n xuÊt míi nh r×u ®ång, lìi liÒm ®ång, lìi cµy ®ång råi ®Õn cuèc, thuæng, mai... b»ng s¾t. C«ng cô kim lo¹i thay thÕ dÇn c«ng cô ®¸. ViÖc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tõ chç dïng cuèc ®¸ xíi lËt tõng nh¸t ®Êt mét ®· tiÕn lªn dïng r×u ®ång ®Ó khai ph¸ ®Êt ®ai vµ dïng cµy ®ång ®Ó lµm ruéng trång lóa. Cµy cã thÓ dïng søc kÐo cña tr©u bß hoÆc cña con ngêi. Lìi cµy xuÊt hiÖn cïng víi viÖc lµm thñy lîi lµ mét bíc ngoÆt trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña kü thuËt. N¨ng suÊt c©y trång t¨ng lªn. DiÖn tÝch n«ng nghiÖp më réng dÇn víi ba lo¹i h×nh: n¬ng rÉy, vên vµ ruéng. S¶n xuÊt lóa tõ mét vô tiÕn lªn hai vô. C¬ cÊu c©y trång qua kinh nghiÖm thùc tÕ ®i ®Õn æn ®Þnh. C©y lóa níc (phæ biÕn lµ lóa nÕp råi ®Õn lóa tÎ) lµ c©y trång chÝnh. Xoay quanh c©y lóa lµ ®Ëu, rau, bÇu bÝ, khoai, cñ, mÝa, ®ay, gai, d©u t»m. C©y ¨n qu¶ cã tr¸m, na, v¶i, nh·n, da hÊu, cau... TruyÖn d©n gian cßn ®Ó l¹i sù tÝch An Tiªm ra b·i biÓn trång da vµ sù tÝch TrÇu - Cau. Cïng kÕt hîp víi trång trät cßn cã ch¨n nu«i, ®¸nh c¸ vµ s¨n b¾t h¸i lîm. Tû lÖ tr©u bß ®îc ch¨n nu«i ngµy cµng t¨ng so víi c¸c thó vËt kh¸c. Voi còng ®· ®îc thuÇn dìng. NghÒ ®¸nh c¸ còng ph¸t triÓn cïng víi kü thuËt ®ãng thuyÒn. c) Nh÷ng biÕn ®æi trong s¶n xuÊt thñ c«ng - Trèng ®ång §«ng S¬n Bªn c¹nh n«ng nghiÖp, c¸c nghÒ thñ c«ng nghiÖp còng ph¸t triÓn m¹nh mÏ. NghÒ chÕ t¸c ®¸ sau khi ®¹t ®Õn tr×nh ®é cao nhÊt th× dÇn dÇn nhêng bíc cho nghÒ luyÖn kim. Nh÷ng thî chÕ t¸c ®¸ giái chuyÓn sang lµm ®å trang søc b»ng ®¸ quý. NghÒ gèm ph¸t triÓn theo híng thùc dông, bít lo¹i h×nh, bít hoa v¨n trang trÝ nhng cã ®é cøng, bÒn, nh½n h¬n vµ th«ng dông h¬n. NghÒ méc vµ ®an l¸t do cã nh÷ng c«ng cô b»ng ®ång nªn biÕn ®æi râ rÖt. Ngêi ta biÕt vãt tªn, vãt nan, lµm cèi chµy, ®Ïo nh÷ng gi¸o gç, m¸i chÌo, lµm quan tµi gç, ®ãng thuyÒn, lµm nhµ... Thî dÖt ®· lµm ®îc nh÷ng lo¹i v¶i mÞn, cung cÊp sîi lµm líi ®¸nh c¸. NghÒ s¬n b¾t ®Çu xuÊt hiÖn. Trong c¸c nghÒ thñ c«ng th× quan träng nhÊt lµ nghÌ luyÖn kim (®óc ®ång vµ rÌn s¾t). Bíc ph¸t triÓn ®Çu tiªn cña nghÒ luyÖn kim lµ ®óc ra nh÷ng c«ng cô s¶n xuÊt vµ vò khÝ. Khi ®ång ®îc ph¸t hiÖn ngµy cµng nhiÒu th× ngêi ta dïng ®ång thau ®Ó ®óc trèng, th¹p, ®óc c¸c ®å dïng vµ ®å mü nghÖ. Chóng ta ®· t×m thÊy nhiÒu khu«n ®óc b»ng ®Êt, b»ng ®¸ vµ c¶ nåi nÊu ®ång. Di chØ §«ng S¬n (Thanh Hãa) lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cao nhÊt cña nghÒ ®óc ®ång vµ bíc ®Çu cña nghÒ rÌn s¾t. HiÖn vËt tiªu biÓu cho tµi n¨ng vµ kü thuËt tuyÖt vêi cña nghÒ ®óc ®ång lµ trèng ®ång. Nghiªn cøu trèng ®ång §«ng S¬n víi nh÷ng hoa v¨n trang trÝ trªn mÆt trèng, ta h×nh dung ra nhiÒu mÆt sinh ho¹t cña cuéc sèng tæ tiªn. Khi nghÒ ®óc ®ång ph¸t triÓn cao th× nghÒ luyÖn s¾t còng xuÊt hiÖn. |
||
Thêi sù
§êi sèng chÝnh trÞ
Kinh tÕ - X· héi
V¨n hãa - Khoa häc - Gi¸o dôc
§Çu trang