LÞch sö ViÖt Nam Níc ViÖt thêi Lý Qu©n ®éi thêi Lý Qu©n ®éi thêi Lý cã qu©n triÒu ®×nh, thêng gäi lµ CÊm qu©n (qu©n ®ãng ë kinh thµnh) vµ qu©n c¸c ®Þa ph¬ng gäi lµ lé qu©n hay s¬ng qu©n (qu©n ë phñ, ch©u) ngoµi ra cßn cã lùc lîng d©n binh lµ h¬ng binh ë ®ång b»ng vµ thæ binh ë miÒn nói. §©y lµ lùc lîng d©n chóng vò trang ®îc ®éng viªn trong thêi chiÕn ®Ó chiÕn ®Êu trong ®Þa ph¬ng h¬ng Êp. Nhµ Lý cã biÖn ph¸p qu¶n lý hé tÞch vµ kiÓm kª nh©n khÈu kh¸ chÆt chÏ ®Ó dù tuyÓn binh lÝnh. §©y chÝnh lµ c¬ së x¸c ®Þnh qu©n h¹ng. Theo ®Þnh lÖ hµng n¨m, vµo mïa xu©n, c¸c x· quan ph¶i lËp hé tÞch cña x· m×nh kª khai nh©n sè xÕp thµnh tõng h¹ng lµ t«n thÊt (ngêi trong hä vua), quan v¨n, quan vâ, quan theo hÇu, qu©n nh©n, t¹p lu, hoµng nam (®inh nam ®Õn tuæi trëng thµnh), long l·o (giµ yÕu), ngêi tµn tËt, ngêi phiªu t¸n. Nhµ níc dùa vµo qu©n sè do c¸c h¬ng kª khai lµm chuÈn ®Þnh. Theo quy ®Þnh th× tÊt c¶ ®inh nam tõ 18 tuæi trë lªn ®Òu ®îc biªn vµo cuèn sæ mµu vµng th× ®îc gäi lµ hoµng nam, 20 tuæi trë lªn gäi lµ ®¹i hoµng nam (Phan Huy Chó, "LÞch triÒu hiÕn ch¬ng lo¹i chÝ" b¶n dÞch cña Nxb Sö häc, 1961, qIV, tr.16). Nhµ níc t×m c¸ch qu¶n lý chÆt chÏ sè ®inh tr¸ng trong níc - c¬ së nh©n lùc ®Ó tuyÓn bæ qu©n ngò vµ sai dÞch. Nhµ níc cßn ra luËt cÊm nu«i t n« vµ nh÷ng ngêi ®Õn tuæi hoµng nam, ai mua b¸n hoµng nam, che giÊu ®¹i hoµng nam th× bÞ nghiªm trÞ. Theo luËt nµy, nhµ níc ®Æt tÊt c¶ c¸c d©n ®inh ®Õn tuæi trëng thµnh vµo lo¹i ngêi chÞu binh dÞch vµ tiÕn hµnh tuyÓn binh. Tuy nhiªn, trong thêi b×nh, nhµ níc chØ tuyÓn dông mét sè lîng nhá ®inh tr¸ng nhÊt ®Þnh sung vµo qu©n ngò ®Ó canh phßng vµ luyÖn tËp. Ngoµi ra, sè cßn l¹i th× ghi tªn vµo sæ qu©n, lóc thêng ë nhµ luyÖn tËp, khi cÇn sÏ ®îc chiÕu sæ gäi vµo qu©n ngò. Phan Huy Chó ghi: "§¹i íc, ngêi tróng tuyÓn th× sung vµo qu©n ngò, ngêi h¹ng kÐm th× biªn vµo sæ, cã viÖc míi gäi ra, niªn h¹n l©u chãng cã lÏ kh«ng nhÊt ®Þnh". Nh÷ng ghi chÐp cña sö cò nh trªn cho biÕt vµo buæi ®Çu, nhµ Lý cã kho¶ng vµi chôc ®« (mçi ®« 100 ngêi) vµ vÖ qu©n (mçi qu©n 200 ngêi). §©y lµ nh÷ng "Thiªn tö binh" trong c¸c ®¬n vÞ b¶o vÖ cÊm thµnh. Cßn qu©n cña c¸c ®Þa ph¬ng cha kÓ ®Õn. "§¹i ViÖt sö ký toµn th" cã ghi sù kiÖn ph¶n ¸nh gi¸n tiÕp sè qu©n cña nhµ Lý vµo gi÷a thÕ kû 12 nh sau: N¨m 1161, khi ®Êt níc trong hßa b×nh, "Lý Anh T«ng sai ®« tíng T« HiÕn Thµnh vµ phã tíng §ç An Di ®em 2 v¹n qu©n ®i tuÇn tiÔu ë c¸c n¬i ven biÓn miÒn T©y Nam ®Ó gi÷ yªn câi xa". Qu©n sè nh trªn kh«ng ph¶i lµ Ýt, gi¶ sö nÕu cã chØ b»ng 1/4 sè qu©n trong c¶ níc th× tæng sè qu©n thêng trùc ph¶i tíi 7-8 v¹n ngêi. ë thêi Lý, qu©n ®éi §¹i ViÖt cã hai bé phËn lµ qu©n bé vµ qu©n thñy. Trong qu©n bé, ngoµi bé binh lµ chñ yÕu cßn cã c¸c binh chñng kþ binh, tîng binh, lÝnh cung ná, v.v... qu©n thñy ®· cã nh÷ng h¹m thuyÒn lín thµnh th¹o thñy chiÕn. ë kinh thµnh cã khu gi¶ng tËp binh ph¸p cã n¬i huÊn luyÖn vò thuËt, cung ná. Phiªn chÕ vµ tæ chøc qu©n ®éi thêi Lý kh¸ ®éc ®¸o. Tèng Sö cã ghi "Th¸i Duyªn Kh¸nh lµ tri ch©u ë ®Êt Ho¹t, thêng häc ®îc phÐp tæ chøc qu©n ®éi cña An Nam, b¾t chíc quy chÕ chia ra tõng bé phËn, chia chÝnh binh, cung tiÔn phñ nhËn m· ®oµn lµm 9 phñ. Hîp tr¨m ®éi chia ra lµm t¶, h÷u, tiÒn, hËu 4 bé. M· ®éi cã tró chiÕn (®ãng qu©n ®Ó ®¸nh), th¸c chiÕn (®i ®¸nh) kh¸c nhau. Tíng nµo còng cã lÞch bé, qu©n kþ, khÝ giíi. Vua ThÇn T«ng (Nhµ Tèng) khen ph¶i". Lª Quý §«n b×nh luËn thªm "Êy binh ph¸p cña nhµ Lý (níc ta) ®îc triÒu tèng (Trung Quèc) b¾t chíc nh thÕ" (Lª Quý §«n - V©n ®µi lo¹i ng÷). Thêi Lý lµ thêi ®Çu tiªn thùc hiÖn chÝnh s¸ch "Ngô binh n«ng". Sö gia thêi tríc chÐp vÒ chÝnh s¸ch nµy lµ Ng« Th× SÜ vµ sau ®ã lµ Phan Huy Chó. C¸c t¸c gi¶ bé §¹i ViÖt sö ký toµn th vµ ViÖt sö th«ng gi¸m c¬ng môc ®Ò cËp qu¸ s¬ lîc. Trong bé §¹i ViÖt sö ký, Ng« Th× SÜ viÕt: "§êi xa gi÷ qu©n lÝnh ë viÖc lµm ruéng lµ phôc viÖc nguy hiÓm vµo n¬i thuËn tiÖn... (Binh chÕ buæi ®Çu nhµ Lý... ®em (qu©n lÝnh), chia phiªn vÒ lµm nghÒ n«ng ®Ó mÖt nhäc vµ nhµn h¹ ®îc chia ®Òu, viÖc cÊp l¬ng ®îc gi¶m bít. VÒ sau thay ®æi bÊt thêng. §Õn nay l¹i b¾t ®Çu theo chÕ ®é cò. §ã lµ chÝnh s¸ch tèt cña (Lý) ThÇn T«ng khi míi cÇm quyÒn". Trong phÇn "Binh chÕ chÝ" cña s¸ch LÞch triÒu hiÕn ch¬ng lo¹i chÝ, Phan Huy Chó cßn viÕt trong môc: "LÖ nu«i binh vµ cÊp tuÊt". "§êi Lý ngo¹i binh kh«ng cã l¬ng, cø lu©n phiªn ®Õn canh, hÕt phiªn canh cho vÒ nhµ cµy cÊy trång trät ®Ó tù cÊp. Nhµ TrÇn theo phÐp nhµ Lý... binh c¸c ®¹o ®Òu chia phiªn vÒ nhµ lµm ruéng cho ®ì tèn l¬ng... PhÐp nu«i binh thêi Lª s¬ ®¹i ®Ó theo phÐp ngô binh n«ng cña c¸c thêi Lý - TrÇn kh«ng ph¶i cÊp l¬ng bæng". ChÝnh s¸ch ngô binh n«ng víi néi dung kÕt hîp chÆt chÏ" binh vµ n«ng" lµ mét c¬ chÕ qu©n sù ®· ®îc thÓ nghiÖm trong thùc tiÔn x· héi ®Õn thÕ kû 15. * Ph¸p luËt Thêi Ng«, §inh, Lª, Nhµ níc cha cã mét hÖ thèng ph¸p luËt. §Õn n¨m 1042 Lý Th¸i T«ng sai trung th san ®Þnh luËt lÖnh, chÊn chØnh cho thÝch dông víi thêi thÕ, chia ra m«n lo¹i, biªn thµnh ®iÒu kho¶n lµm thµnh s¸ch H×nh th cña mét triÒu ®¹i, ®Ó cho ngêi xem dÔ hiÓu - s¸ch lµm xong xuèng chiÕu ban hµnh, d©n lÊy lµm tiÖn" (§¹i ViÖt sö ký toµn th) Theo Lª Quý §«n trong §¹i ViÖt th«ng sö (NghÖ v¨n chÝ) th× H×nh th ®êi Lý Th¸i T«ng gåm cã ba quyÓn, b©y giê thÊt truyÒn. Tuy kh«ng ®îc biÕt H×nh th thêi Lý, nhng qua nh÷ng ph¸p lÖnh ®îc chÐp l¹i trong sö cò, chóng ta còng cã thÓ thÊy râ tÝnh chÊt cña ph¸p luËt thêi Lý. Ngay sau khi ban bè H×nh th, vua Lý ®· quy ®Þnh thÓ lÖ chuéc téi. Nhng ngêi giµ trªn 70 tuæi, trÎ con díi 15 tuæi, ngêi cã nhîc tËt, nh÷ng ngêi hä nhµ vua vµ cã c«ng lín nÕu ph¹m téi cã thÓ chuéc b»ng tiÒn, trõ ph¹m téi thËp ¸c (C¸c téi thËp ¸c: 1) Mu ph¶n lµm nguy x· t¾c. 2) Mu ®¹i nghÞch lµ ph¸ hñy t«n miÕu cung khuyÕt. 3) Mu b¹n nghÞch lµ næi lo¹n theo giÆc. 4) ¸c nghÞch lµ ®¸nh giÕt «ng bµ cha mÑ. 5) BÊt ®¹o lµ giÕt ngêi v« téi. 6) §¹i bÊt kÝnh lµ dïng c¸c ®å dïng dµnh riªng cho vua, trém vµ gi¶ m¹o ¸n vua. 7) BÊt hiÕu lµ m¾ng chöi hay kh«ng ®Ó tang «ng bµ cha mÑ. 8) BÊt môc lµ ®¸nh giÕt nh÷ng ngêi th©n thuéc gÇn. 9) BÊt nghÜa lµ d©n giÕt qu©n, trß giÕt thµy, lÝnh giÕt tíng. 10) Néi lo¹n lµ th«ng d©m víi hä hµng th©n thuéc, thiÕp cña «ng cha). N¨m 1071, l¹i quy ®Þnh thªm lµ ngêi ®îc nép tiÒn chuéc téi, ph¶i tïy theo téi nÆng hay nhÑ mµ b¾t nép tiÒn nhiÒu hay Ýt kh¸c nhau. §Ó b¶o ®¶m tuyÖt ®èi tÝnh mÖnh cña nhµ vua, n¨m 1150 Lý Anh T«ng ®· h¹ lÖnh cÊm ho¹n quan kh«ng ®îc tù tiÖn vµo cung cÊm, ngêi nµo ph¹m téi th× bÞ téi chÕt, kÎ nµo canh gi÷ kh«ng cÈn thËn ®Ó cho ngêi kh¸c vµo cung, còng bÞ téi chÕt. C¸c triÒu quan kh«ng ®îc ®i l¹i víi c¸c v¬ng hÇu ë trong cÊm ®×nh, kh«ng héi häp 5-3 ngêi bµn b¹c, chª bai, kh«ng ®îc qua l¹i hµnh lang ®Ó khÝ giíi cña qu©n Phông Quèc vÖ ®« tøc lµ qu©n cÊm binh th©n tÝn b¶o vÖ nhµ vua, ai ph¹m téi ®ã bÞ ®¸nh 80 trîng vµ chÞu téi ®å. Ngêi nµo vµo trong hµnh lang Êy th× bÞ xö tö. Ngay c¶ qu©n phông vÖ, cã chiÕu chØ míi ®îc cÇm khÝ giíi, nÕu kh«ng cã chiÕu chØ mµ cÇm vò khÝ ®i qua phÝa ngoµi hµnh lang còng bÞ xö tö. Vua Lý ®· dïng nh÷ng cùc h×nh tµn khèc ®Ó giÕt nh÷ng ngêi chèng ®èi víi nhµ vua. Ph¸p luËt nhµ Lý cßn b¶o vÖ nguån thu nhËp cña nhµ níc, ®Æc biÖt lµ b¶o ®¶m d©n ®inh lµ søc lao ®éng chñ yÕu mµ nhµ níc sö dông. N¨m 1146, vua ®· ra lÖnh cho b¸ch quan, qu¶n gi¸p, chñ ®«, khi tuyÓn lÝnh ®Ó bæ sung cho cÊm qu©n ph¶i chän nh÷ng hé lín tøc lµ nh÷ng hé nhiÒu ngêi, kh«ng ®îc lÊy nh÷ng ngêi c« ®éc, ai lµm tr¸i sÏ bÞ trÞ téi. ThÓ lÖ vÒ viÖc thu thuÕ còng ®îc quy ®Þnh râ. C¸c quan l¹i thu thuÕ cña nh©n d©n, ngoµi mêi phÇn ®ãng vµo kho nhµ níc, ®îc thu riªng mét phÇn gäi lµ "hoµnh ®Çu" (Theo KiÕn v¨n tiÓu lôc cña Lª Quý §«n, qu¶n gi¸p, chñ ®« vµ ngêi thu thuÕ ngoµi mêi phÇn tiÒn thuÕ ®îc lÊy mét phÇn mêi ®Ó lµm bæng léc gäi lµ "hoµnh ®Çu", Ng« Th× SÜ chÐp r»ng: "Hoµnh ®Çu còng nh thÓ lÖ thu thuÕ triÒu Lª, ngoµi tiÒn thuÕ, cã tiÒn giÊy bót"). KÎ nµo thu qu¸ sè Êy th× bÞ khÐp vµo téi ¨n trém. Trong nh©n d©n, nÕu cã ai tè c¸o viÖc l¹m thu Êy, th× ®îc miÔn lao dÞch ba n¨m, ngêi ë kinh thµnh c¸o gi¸c th× ®îc thëng. NÕu qu¶n gi¸p, chñ ®« vµ ngêi trng thuÕ th«ng ®ång víi nhau thu qu¸ lÖ, tuy ®· l©u ngµy mµ cã ngêi c¸o ph¸t th× tÊt c¶ còng bÞ téi nh nhau. Khè ti thu thuÕ lôa, nÕu ¨n lÔ lÊy lôa cña nh©n d©n th× cø mçi thíc lôa ph¹t 100 trîng; mét tÊm lôa ®Õn trªn 10 tÊm th× theo sè tÊm, thªm phèi dÞch 10 n¨m. Ph¸p luËt thêi Lý ph¶n ¸nh râ sù ph©n biÖt ®¼ng cÊp x· héi. §¼ng cÊp quý téc quan liªu ®îc hëng nhiÒu ®Æc quyÒn, ngay c¶ trang phôc, nhµ cöa còng ph©n biÖt víi nh©n d©n. Thî trong c¸c b¸ch t¸c côc kh«ng ®îc chÕ t¹o nh÷ng ®å dïng kiÓu nhµ quan b¸n ra cho d©n gian. Con c¸i d©n gian kh«ng ®îc b¾t chíc c¸ch trang søc ë trong cung. TÇng líp n« t× cã ®Þa vÞ thÊp kÐm nhÊt. Ph¸p luËt quy ®Þnh r»ng n« t× kh«ng ®îc lÊy con g¸i cña d©n gian. T n« kh«ng ®îc xem m×nh nh cÊm qu©n x¨m h×nh rång, ngêi nµo ph¹m th× bÞ sung c«ng. N« t× nhµ v¬ng hÇu vµ b¸ch quan kh«ng ®îc cËy thÕ ®¸nh ®Ëp qu©n d©n, nÕu ph¹m cÊm th× chñ ph¶i téi ®å, cßn n« béc th× bÞ sung c«ng. Ph¸p luËt nhµ Lý ®· ph¶n ¸nh vµ chÊp nhËn sù xuÊt hiÖn chÕ ®é t h÷u ruéng ®Êt. Anh T«ng ®· quy ®Þnh phÐp chuéc ruéng vµ nhËn ruéng, ruéng cÇm ®î trong 20 n¨m ®îc chuéc, tranh nhau ruéng ®Êt trong vßng 5 n¨m hay 10 n¨m th× ®îc quyÒn kiÖn. Cã ruéng vên hoang ngêi kh¸c ®· cµy cÊy, tranh nhËn l¹i kh«ng ®îc qu¸ mét n¨m, ai lµm tr¸i bÞ 80 trîng. Ruéng ®· b¸n ®o¹n cã khÕ íc th× kh«ng ®îc chuéc, ai tr¸i còng bÞ 80 trîng. Tranh nhËn ruéng ao mµ dïng binh khÝ ®¸nh ngêi tö th¬ng còng bÞ 80 trîng, xö téi ®å vµ ®em ruéng ao tr¶ cho ngêi tö th¬ng. §Ó b¶o ®¶m s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, viÖc giÕt tr©u bß ®îc quy ®Þnh chÆt chÏ, ai giÕt tr©u bß kh«ng ®óng quy ®Þnh bÞ xö nÆng. LÜnh ngo¹i ®¹i ®¸p chÐp r»ng ngêi ¨n trém bÞ chÆt hÕt ngãn ch©n, ngãn tay. N¨m 1043, nhµ vua ®Þnh r»ng ngêi nµo trém lóa m¸ cña c¶i cña b¸ch tÝnh, lÊy ®îc cña th× ®¸nh 100 trîng. Kh«ng lÊy ®îc cña mµ lµm bÞ th¬ng ngêi th× bÞ téi lu. Qu©n lÝnh cíp cña c¶i cña d©n bÞ ®¸nh 100 trîng vµ thÝch 30 ch÷. ë thêi Lý ®· cã c¬ quan chuyªn tr¸ch xö ¸n, gi¸m s¸t h×nh ngôc. §ã lµ c¬ quan bé H×nh vµ thÈm h×nh viÖn, thêng lµ c¸c ¸ tíng kiªm nhiÖm. V¨n bia Sïng ThiÖn diªn linh cho biÕt vµo thêi Lý Nh©n T«ng cã NguyÔn C«ng BËt lµm h×nh bé thîng th vµ Lý B¶o còng lµm ®ång tri thÈm h×nh viÖn sù. Mét ®«i lÇn vua còng trùc tiÕp xÐt xö. Ch¼ng h¹n vµo th¸ng 7 n¨m 1065, vua Lý ra ®iÖn Thiªn Kh¸nh ®Ó xÐt kiÖn. Mçi khi cã dÞp lÔ héi, cÇu ®¶o, thêi tiÕt thay ®æi, khi míi lªn ng«i, v.v. nhµ vua ra lÖnh chÈn tÕ, gi¶m niªn h¹n hay tha bít tï. Am hiÓu h×nh luËt còng lµ ®iÒu kiÖn lµm quan. N¨m 1077, nhµ Lý tæ chøc thi l¹i viªn ®Ó tuyÓn chän quan l¹i; víi ba m«n thi: th (viÕt ch÷) to¸n vµ h×nh luËt. Vµo thêi Lý Anh T«ng, triÒu ®×nh cã ®Æt hßm b»ng ®ång ®Ó thu nhËn th oan. Nhng sau §ç Anh Vò chèng l¹i biÖn ph¸p nµy (ViÖt sö lîc). H×nh th vµ c¸c luËt lÖnh kh¸c ra ®êi cïng víi sù tån t¹i c¬ quan h×nh bé vµ thÈm h×nh viÖn riªng biÖt lµ bíc tiÕn trong tæ chøc qu¶n lý cña nhµ níc thêi Lý. Cã thÓ cho r»ng hiÖu lùc cña nã h·y cßn h¹n chÕ. ChÝnh s¸ch ®èi víi c¸c d©n téc thiÓu sè miÒn nói Nhµ Lý tuy ®· cè g¾ng x©y dùng chÝnh quyÒn tËp trung, tæ chøc ®îc mét bé m¸y hµnh chÝnh tõ trung ¬ng ®Õn c¸c ®Þa ph¬ng ë vïng ®ång b»ng s«ng Hång, nhng ë c¸c vïng xa, nhÊt lµ ë miÒn nói, ¶nh hëng cña triÒu ®×nh vÉn cßn cha s©u ®Ëm, triÒu ®×nh vÉn cha chi phèi bé m¸y hµnh chÝnh ®Þa ph¬ng. ChÝnh quyÒn ë c¸c ch©u huyÖn miÒn nói thùc tÕ vÉn n»m trong tay tÇng líp thèng trÞ ngêi ®Þa ph¬ng nh c¸c tï trëng c¸c s¸ch, c¸c ®éng cha truyÒn con nèi. C¸c vua Lý ®· dïng chÝnh s¸ch "rµng buéc" tÇng líp thèng trÞ miÒn nói vµ khi cÇn thiÕt còng ph¶i dïng biÖn ph¸p trÊn ¸p b»ng lùc lîng qu©n sù ®Ó b¶o vÖ sù thèng nhÊt cña ®Êt níc. Mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch rµng buéc tÇng líp thèng trÞ miÒn nói lµ vua Lý dïng quan hÖ h«n nh©n ®Ó l«i kÐo c¸c ch©u môc, tï trëng cã thÕ lùc. Lý C«ng UÈn g¶ con g¸i cho tï trëng ®éng Gi¸p ë L¹ng Ch©u (mét phÇn B¾c Giang vµ L¹ng S¬n ngµy nay) lµ Gi¸p Thõa Quý. Thõa Quý ®· ®æi ra hä Th©n vµ ®îc lµm ch©u môc L¹ng Ch©u. Con Thõa Quý lµ Th©n ThiÖu Th¸i nèi cha tiÕp tôc lµm ch©u môc L¹ng Ch©u vµ n¨m 1029 lÊy c«ng chóa B×nh D¬ng, con Lý Th¸i T«ng. Con trai cña ThiÖu Th¸i vµ c«ng chóa B×nh D¬ng lµ Th©n §¹o Nguyªn l¹i lÊy c«ng chóa Thiªn Thµnh. N¨m 1036, Th¸i T«ng g¶ c«ng chóa Kim Thµnh (ViÖt Sö lîc chÐp lµ Kh¸nh Thµnh) cho ch©u môc Phong Ch©u (vïng Phó Thä vµ S¬n T©y cò) lµ Lª ThuËn T«ng; g¶ c«ng chóa Trêng Ninh cho ch©u môc ch©u Thîng Oai lµ Hµ ThiÖn L·m. Th¸i T«ng l¹i lÊy con g¸i cña §µo §¹i Di ë §¨ng Ch©u lµm phi. Th¸nh T«ng g¶ con nu«i lµ c«ng chóa Ngäc KiÒu (vèn lµ con g¸i Phông Cµn V¬ng Lý NhËt Trung) cho ch©u môc ch©u Ch©n §¨ng hä Lª. N¨m 1082, Nh©n T«ng l¹i g¶ c«ng chóa Kh©m Th¸nh cho ch©u môc ch©u VÞ Long (Chiªm Hãa, Tuyªn Quang) lµ Hµ Hng T«ng. Mèi rµng buéc ®Æt trªn c¬ së h«n nh©n gia ®×nh ®ã ®· cã t¸c dông tÝch cùc l«i kÐo ®îc nhiÒu tï trëng g¾n bã víi ®Êt níc, víi triÒu ®×nh. Thùc tÕ, chÝnh quyÒn ë c¸c ch©u miÒn nói vÉn lµ tù trÞ, c¸c tï trëng, cha truyÒn con nèi lµm tri ch©u. C¸c ch©u môc chØ ph¶i cèng n¹p l©m s¶n hay kho¸ng s¶n ®Ó tá lßng thÇn phôc. ChÝnh ch©u môc hä Hµ ë VÞ Long còng ®· gãp nhiÒu c«ng søc cho c«ng cuéc kh¸ng chiÕn chèng Tèng. V¨n bia Sïng Phóc tù bi minh cßn ghi "N¨m Êt M·o niªn hiÖu Th¸i Ninh (1075), th©n phô th¸i phã (Hµ Hng T«ng) chØnh ®èn v¬ng sù, ®¸nh sang ¶i B¾c, v©y thµnh Ung cho bâ giËn; b¾t vâ tíng, d©ng tï binh... ®îc nhµ vua ban h÷u ®¹i liªu ban ®oµn luyÖn sø. Vµo gi÷a thÕ kû 12, D¬ng Tù Minh tï trëng ngêi Tµy ë phñ Phó L¬ng (lÊy c«ng chóa ThiÒu Dung) còng lµ trung thÇn cña nhµ Lý. Trong nh÷ng n¨m 40 cña thÕ kû nµy D¬ng Tù Minh ®îc Lý Anh T«ng tin cËy giao cho nhiÖm vô cai qu¶n c¸c khª ®éng vïng T Lang, Qu¶ng Nguyªn (Cao B»ng). Th¸ng 9 n¨m 1145, §µm H÷u Lîng viªn tíng Tèng ®em qu©n tõ Qu¶ng T©y x©m nhËp vµo l·nh thæ níc ta bÞ D¬ng Tù Minh cïng nh©n d©n biªn giíi ®¸nh tan. Sau trËn nµy, qu©n Tèng th«i quÊy ph¸ "nhê ®Êy nh©n d©n mét d¶i biªn giíi ®îc yªn æn" (§¹i Nam nhÊt thèng chÝ). ë vïng biªn giíi phÝa b¾c cßn cã Hoµng Lôc. ¤ng quª ë x· Lòng §Þnh, huyÖn Thîng Lang (Cao B»ng) lµ tï trëng mét vïng ®Êt t¬ng ®èi giµu cã ë s¸t biªn giíi. HuyÖn Thîng Lang thêng bÞ qu©n Tèng ë Qu¶ng T©y x©m nhËp quÊy rèi liªn miªn. ¤ng ®· tuyÓn chän ®inh tr¸ng trong vïng ®¸nh tan qu©n Tèng. Hoµng Lôc ®îc vua Lý phong lµ An Biªn tíng qu©n.
|
Thêi sù
§êi sèng chÝnh trÞ
Kinh tÕ - X· héi
V¨n hãa - Khoa häc - Gi¸o dôc
§Çu trang